حتما زمان هایی بوده است که یا در زندگی روزمره ویا مدرسه به مشکل و یا سوال دشواری برخورد کرده باشیم و در حل آن خود را ناتوان بیابیم. در چنین مواقعی آرزو می کردیم که هوش بیشتری داشتیم تا موفقیتمان ، مخصوصا موفقیت تحصیلی مان ، تضمین شود. بنابراین یکی از مهم ترین دغدغه هایمان تقویت هوش و حافظه مان می شود. اما به راستی هوش و حافظه چه مولفه هایی هستند که تا این اندازه در موفقیتمان تاثیرگذارند. در این مقاله با ما همراه باشید تا راه های تقویت هوش و حافظه را به شما بیاموزیم.

بخش اول : هوش چیست؟

 

از زمان های قدیم تا به امروز ، وقتی که راجب هوش افراد صحبت می کردند ، منظورشان هوش ریاضی (IQ) افراد بود. اما این مسئله در دنیای مدرن امروز دستخوش تغییراتی بوده است که دیگر نمی توان با تفکر سابق با آن برخورد کرد. اما به راستی هوش چیست؟ اگر بخواهیم هوش را به زبان ساده بیان کنیم می توانیم آن را مجموعه ای از مهارت ها و استعدادها بدانیم. مثل : درک موضوعات ، تمرکز ، یادگیری ، خلق و خو ، قدرت تحلیل مسائل ، حافظه و …..

البته مفهوم هوش بسیار گسترده تر از تعریف بالا می باشد. هوش اقسام زیادی دارد. همچنین ما در سایت مغزبرتر آزمون هایی را برای سنجش انواع هوش در نظر گرفته ایم. که می توانید به واسطه ی آن ها خود را محک بزنید.

 

چرا باهوش بودن مهم است؟

 

همان طور که می دانیم  دنیای امروز ، دنیای پیشرفت و تکنولوژی های مدرن می باشد. در چنین دنیایی حتی اگر تمایل به یک زندگی معمولی نیز داشته باشید ، باز هم باید خود را با برخی از تکنولوژی ها مثل گوشی های همراه درگیر کنید. اما اگر خواهان موفقیت های بیشتری هستید ، لازم است بدانید که باید با غول تکنولوژی سرشاخ شوید و آن را برای خود رام کنید. در غیر این صورت ادامه ی راه بسیار مشکل خواهد بود.

تحقیقات نشان داده اند ، افرادی که باهوش تر و معمولا کنجکاوتر هستند ، بهتر از دیگران از این ابزارها بهره می برند. نه تنها در این مورد بلکه در بسیاری از موارد مانند تحصیل در مدرسه و دانشگاه و یا حتی آینده ی شغلی افراد ، تقویت هوش نقش موثری ایفا می کند. بنابراین افراد همواره برای موفقیت در جنبه ها مختلف زندگی به دنبال تقویت هوش خود هستند. در ادامه با تاریخچه ی سنجش هوش آشنا خواهیم شد.

 

تاریخچه ی سنجش هوش

 

در اوایل دهه 1900 میلادی ، آلفرد بینه ، روانشناس فرانسوی و همکارانش برای اولین بار ، برای سنجش هوش کودکان آزمونی را طراحی کردند. در این آزمون تعدادی سوال مطرح شده بود که تمرکز این سوالات برروی مباحثی بود که در مدرسه به دانش آموزان ، آموزش داده نمی شد. مانند : مهارت های حل مسئله ، تمرکز ، توجه و سنجش حافظه. بینه با مشاهده نتایج  آزمون دریافت که بعضی از دانش آموزان بیشتر از دیگر دانش آموزان در تحصیلشان موفق خواهند بود. همچنین او مشاهده کرد که بعضی از دانش آموزان به سوالاتی پاسخ داده اند که در تراز دانش آموزان سال بالایی بود. عکس این قضیه هم صادق بود.

این آزمون ، اولین آزمون در حوزه ی سنجش هوش به شمار می رود ، که به آزمون بینه-سایمون شناخته می شود. این آزمون سنگ بنای آزمون هایی شد که امروزه انواع مختلفی از آن را برای سنجش هوش انسانی در نظر می گیرند. البته بینه اعتقاد داشت که این آزمون ، نمی تواند معیار مناسبی برای سنجش هوش انسانی باشد. زیرا او معتقد بود که هوش انسانی بسیار فراتر و گسترده تر از آن است که بتوان با یک آزمون جامع آن را اندازه گیری کرد. او معتقد بود که هوش توانایی تغییر در سنین مختلف را داشته و این آزمون فقط در کودکانی با سابقه رشد یکسان ، قابل مطرح شدن می باشد. بعدها این آزمون شکل استانداردتری به خود گرفت.

تغییر و تحولات در آزمون سنجش هوش (IQ) ، ادامه داشت تا اینکه در سال 1983 ، روانشناس آمریکایی ، آقای هوارد گاردنر با نظریه ی هوش چندگانه ، انقلابی در این حوزه رقم زد. در ادامه به توضیح این نظریه می پردازیم.

 

نظریه هوش چندگانه

 

این نظریه در زمان خود یک نظریه ی انقلابی در حوزه ی روانشناسی هوش و حافظه بشمار می رفت. که توانست درک انسان از قدرت ذهنی اش را گسترش دهد. این نظریه طرفداران بسیاری در سرتاسر جهان داشته و بسیاری از مدارس و موسسات آموزشی در سرتاسر دنیا از این نظریه برای تنظیم برنامه ی آموزشی خود استفاده می کنند. همچنین گاردنر بیان می کند که بسیاری از مشکلات مانند : معضلات اجتماعی ، تولید محصول و ارائه ی خدمات به چیزی بیش از هوش ریاضی (IQ) نیاز دارد.

گاردنر در ابتدا 8 نوع هوش را معرفی کرد و بعد ازآن دونوع هوش دیگر با نام های هوش وجودی و هوش اخلاقی را به جمع آنان افزود.البته تعداد این هوش ها بیشتر از این تعداد می باشد. مانند : هوش سیاسی ، هوش اجتماعی و ….ولی بیشتر آن ها به عنوان زیر مجموعه ی این هشت نوع هوش شناخته می شوند. این هوش ها عبارتند از:

• تصویری-فضایی
• زبانی-کلامی
• منطقی-ریاضی
• جسمی-حرکتی
• موسیقیایی
• درون فردی
• برون فردی
• طبیعت گرا
• هستی گرایانه
• اخلاقی

درباره ی نظریه هوش چندگانه مقاله ی کاملی در سایت مغزبرتر منتشر شده است.

 

بیشتر بخوانید : نشانه ی هوش اجتماعی چیست؟ | 14روش تقویت هوش اجتماعی

 

 

درک نظریه هوش چندگانه

 

درک این نطریه نه تنها ما را با دنیای دیگری از خودمان آشنا می کند بلکه از ضروریات در زمینه ی موفقیت شغلی و تحصیلی به شمار می رود. چون در دنیای امروز با ظهور شرکت های فناوری کوچک و بزرگ ، فرآیند استخدام در بازار کار دستخوش تغییراتی شده است. به این صورت که شرکت های بزرگ برای استخدام کارمندان خود به هوش چندگانه ی  کارمندان خود برای موفقیت شرکتشان بهایی دوچندان قائل اند و این موضوع را جزو معیارهای اصلی سنجش برای استخدام می دانند. گذشته از بحث استخدام در این شرکت ها باید این موضوع را در نظر داشت که اگر کسی هدف بزرگی برای خود می بیند باید از توانمندی ها و استعدادهای خود اطلاع دقیقی داشته باشد وگرنه در مسیر اشتباه گام خواهد برداشت.اگر بخواهیم به کاربردهای هوش چندگانه گاردنر اشاره کنیم ، می توانیم موارد زیر را در نظر بگیریم.

• برنامه ریزی تحصیلی
• تعیین اهداف زندگی
• استخدام بر مبنای هوش های چندگانه
• مشاوره و هدایت تحصیلی
• مشاوره شغلی

برای سنجش هوش چندگانه گاردنر، تست های زیادی در بستر اینترنت وجود دارد که بالاترین نمره درهر زمینه تا  عدد 50 می باشد. البته این آزمون ها میزان باهوش و یا کم هوش بودن شما را مشخص نمی کند ، بلکه میزان مهارت شما در هر زمینه را محاسبه می کند. همچنین ما در سایت مغزبرتر آزمون هایی را برای سنجش انواع هوش شما در نظر گرفته ایم. که می توانید به واسطه ی آن ها خود را محک بزنید. این نکته را در نظر داشته باشید که برخی هوش های مطرح شده که در این لیست حضور ندارند ، زیرمجموعه ی هوش های دیگر به شمار می روند. همچون هوش سیاسی و اجتماعی .در ادامه به صورت خلاصه به معرفی انواع هوش خواهیم پرداخت.

 

همچنین بخوانید: چگونه هوش سیاسی خود را تقویت کنیم؟

 

1-تصویری-فضایی

 

هوش تصویری به معنای توانایی درک تصاویر و اشکال هندسی و سه بعدی می باشد. اساس این هوش دیدن است. اگر کسی در این زمینه هوش بالایی داشته باشد ، قدرت تجسم بالایی نیز خواهد داشت. جایگاه این هوش نیم کره ی راست مغز می باشد ، که وظیفه ی تجزیه و تحلیل اطلاعات بصری و تصاویر فضایی را برعهده دارد. درباره ی تقویت هوش و حافظه ی تصویری مقاله ی کاملی در سایت منتشر کرده ایم.

 

2-زبانی-کلامی

 

هوش کلامی عبارت است از میزان مهارت افراد برای به کار بردن واژگان و عبارات. افرادی که سطح بالایی از این نوع هوش را دارند ، سخن و گفتارشان در مخاطب تاثیر زیادی خواهد داشت. جایگاه این نوع از هوش در قسمت جلویی نیمکره ی چپ مغز قرار گرفته است. که به آن بروکا گفته می شود. بروکا تفکرات و تمایلات شما را به گفتار و کلمات تبدیل می کند.

 

3-منطقی-ریاضی

 

این نوع از هوش به معنای میزان توانایی افراد در حل مسائل (به خصوص مسائل ریاضی و استدلالی)می باشد. جایگاه این هوش نیمکره ی چپ مغز می باشد. افرادی که در دنیای علم و فناوری به عنوان نابغه شناخته می شوند ، مقدار زیادی از این نوع هوش را به صورت مادرزادی دارند. تقویت هوش در این حوزه بسیار کم تر و سخت تر از سایر حوزه ها می باشد.

 

4-جسمی-حرکتی

 

این نوع از هوش را می توان ، میزان هماهنگی عضلات بدن ، متناسب با فعالیتی است که مخاطب در حال انجام آن است. به طور مثال افرادی مثل رونالدو در فوتبال و راجرفدرر در تنیس از هوش حرکتی متفاوتی بهره می برند.یکی در فوتبال و دیگری در تنیس. جایگاه این هوش در مخچه که در پشت مغز قرار دارد ، می باشد. تقویت این نوع از هوش ، باعث موفقیت در فعالیت های فیزیکی به ویژه ورزش می شود.

 

5-موسیقیایی

 

در این نوع از هوش مخاطب با درک بهتری از موسیقی و صداهای اطراف خود نسبت به دیگران مواجه است. این نوع از هوش فرد ریتم موسیقی را به خوبی درک کرده و می تواند در ذهن خود موسیقی را به معنا تبدیل کند. جایگاه این نوع از هوش نیز در نیمکره ی راست مغز قرار دارد. افرادی که این مهارت ذهنی را دارند ، در آینده به موزیسین های بزرگی تبدیل خواهند شد.

 

بیشتر بخوانید: هوش موسیقیایی چیست؟راهکارهای تقویت آن

 

6-درون فردی

 

اگر بخواهیم تعریف دقیق تری از این نوع هوش داشته باشیم ، می توانیم به بی هدف بودن بسیاری از افراد جامعه اشاره کنیم. فردی که مهارت درون فردی بالایی دارد ، درک بهتری از خود ، عواطف و احساسات و حالات خود دارد. به اصطلاح دارای خودآگاهی می باشد. کسی که از خود آگاهی بهره می برد ، خوب می داند که از زندگی چه چیزی طلب می کند و هدفش چیست. این در صورتی است که اکثر افراد جامعه هدفی را دنبال نمی کنند. در این نوع از هوش قسمت های مختلفی درگیرند. تقویت این نوع از هوش منجر به تمایل افراد به درون گرایی و کارهای انفرادی می شود.

 

7-برون فردی

 

افرادی که بیشتراهل معاشرت های اجتماعی می باشند و احساسات و عواطف دیگران را بهتر درک می کنند ، از هوش میان فردی بالایی برخوردار هستند. تقویت مهارت برون فردی باعث مقبولیت بیشتر در اجنماع می شود. قسمت های متعددی از مغز در این نوع از هوش درگیرند. این افراد در دنیای تجارت و سیاست که نیاز به تعامل بیشتر با دیگران دارد ، موفق تر ظاهر می شوند.

 

8-طبیعت گرا

 

هوش طبیعت گرا عبارت است از میزان برقراری ارتباط با جهان پیرامون و طبیعت. بویژه حیوانات و گیاهان. تقویت این نوع از هوش در دوره های مختلف از زندگی بشر به او آموخته است که چگونه از طبیعت غذا بدست آورد و از خطرات دوری کند. افرادی که هوش طبیعت گرای بالایی دارند ، در کارهای هنری به ویژه نقاشی موفق تر ظاهر می شوند.

 

9-اخلاقی

 

از این نوع هوش به عنوان هوش معنوی نیز یاد می شود. اگر بخواهیم به صورت واضح تر آن را بیان کنیم ، می توانیم این هوش را مرتبط به گشت و گذار در طبیعت و طرح سوال از چیستی جهان ، وجود یا عدم وجود خداوند و به طور کلی کنجکاوی انسان در چیستی کائنات می باشد.

خوب حال که با انواع هوش انسانی آشنا شدیم ، میدانیم که به طور حتم در یکی از این زمینه ها استعداد داریم. پس درصدد آن برمی آییم که به تقویت آن هوش بپردازیم.

 

بیشتر بخوانید : 10 تکنیک کاربردی برای افزایش خلاقیت

 

10 راهکار ساده برای تقویت هوش

 

1-استفاده از فناوری های روز برای تقویت هوش

 

یادگیری فناوری های روز ، یا به طور کلی مطالب جدید ، باعث ایجاد اتصالات مغزی جدید ، و در نتیجه تقویت هوش خواهد شد. در این مورد به خصوص یادگیری برنامه نویسی کامپیوتر کمک زیادی به تقویت هوش می کند. چون این یادگیری برنامه نویسی ، دروازه ای جدید به روی تکنولوژی های دیگر به ویژه هوش مصنوعی به رویتان باز خواهد کرد.

 

2-در کار گروهی مشارکت کنید.

 

یادگیری و رویارویی با مسائل و موضوعات جدید ، اساس و بنیان تقویت هوش های چندگانه می باشد . شرکت کردن در کارهای گروهی علاوه بر ایجاد انگیزه در افراد باعث یادگیری و استفاده از مهارت های دیگر اعضای تیم یا گروه می شود. همچنین کارهای گروهی باعث تقویت مهارت برون فردی و معاشرت اجتماعی ودر نتیجه مقبولیت بیشتر اجتماعی خواهد شد.

 

3-چیزهایی که یادگرفته اید را به تجربه تبدیل کنید.

 

هیچ گنجی بهتر از تجربه نیست. زمانی که شما آموخته ای را با عمل کردن به تجربه ی بسیار باارزش تبدیل می کنید ، این موضوع باعث می شود که زوایای پنهان آموخته ی خودرا به عینه ببینید و از آنان با خبر شوید. این کار باعث ایجاد اتصالات مغزی جدید و در نتیجه تقویت هوش و حافظه می شود.

 

4-آموخته های خود را به دیگران بیاموزید.

 

یاددادن به دیگران باعث درک بهتر آن موضوع در فرد آموزنده می شود. این مورد در معلمان به صورت ملموس قابل رویت می باشد. چون هنگامی که آموزگار به تدریس مشغول است بارها و بارها دانسته های خود را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد. که این امر باعث اتصالات جدید مغزی و در نتیجه تقویت حافظه می شود.

 

5-ذهن خود را با مسائل چالش برانگیز مثل ریاضیات درگیر کنید.

 

جایگاه ریاضیات در نیم کره ی چپ مغز می باشد ،  که جایگاه مسائل تحلیل و استدلالی می باشد. اکثر دانشمندان برای تقویت این نیم کره ، ریاضیات را پیش نهاد می کنند. ریاضیات با دارا بودن مسائل سخت و چالش برانگیز ، ذهن شما را به چالش می کشد و آن را مدام مورد بازیابی و تحلیل قرار می دهد. که این امر موجب تقویت هوش شما خواهد شد.

 

6-بازی های فکری و معمایی را از یاد نبرید.

 

این مورد روی تقویت هوش کودکان  که در سنین رشد مغز قرار دارند ، تاثیر بیشتری دارد. هر کدام از این بازی ها روی یک یا چند هوش به صورت همزمان تاثیر می گذارد. به طور مثال پازل که یک بازی معمایی و تصویری می باشد ، روی  تقویت هوش تصویری-فضایی کودکان تاثیر زیادی دارد. یا بازی شطرنج روی تقویت هوش استدلال و منطقی تاثیر می گذارد و یا بازی هایی که با به صورت کلامی انجام می شوند ، باعث تقویت هوش کلامی افراد می شوند.

 

7-فعالیت های فیزیکی همراه با موسیقی داشته باشید.

 

در تعریف مهارت ذهنی جسمی-حرکتی اشاره کردیم که این هوش به معنای هماهنگی عضلات بدن با فعالیت مورد نظر می باشد. مادامی که شما همراه با موسیقی ورزش می کنید یا به فعالیت های دیگر می پردازید ، موسیقی باعث هماهنگی عضلات بدن و در نتیجه افزایش بازدهی فعالیت فیزیکی شما می شود.

 

8-به گوش دادن و نواختن موسیقی بپردازید.

 

خاصیت ذاتی موسیقی و شیرازه ی اصلی آن هماهنگی نت های موسیقی می باشد. این هماهنگی منجر به هماهنگی در اکثر موجودات من جمله انسان نیز می شود. البته به این موضوع هم باید اشاره داشت که سبک های مختلف موسیقی  ، بر نوع  خاصی از هوش تاثیر گذاشته و آن را تقویت می کند. به طور مثال موسیقی های پاپ غمگین با مضمون عاشقانه بیشتر روی هوش هیجانی (عاطفی) تاثیر گذاشته و موسیقی های ملایم و بدون متن روی مهارت طبیعت گرایی تاثیر خواهند گذاشت. ضمنا نواختن موسیقی باعث هماهنگی در ذهن و جسم می شود که تقویت هوش را در پی خواهد داشت.

 

9-به فعالیت های شادی بخش و مرفه بپردازید.

 

پرداختن به فعالیت هایی که باعث ایجاد حس رضایت و خوشایندی در ما می شود ، منجر به ترشح هورمون های چهارگانه  سروتونین ، اکسی توسین ، دوپامین و اندروفین می شود. که این هورمون ها بیشتر با عواطف و احساسات ما سروکار دارند. این هورمون های شادی در نهایت منجر به تقویت شدن هوش هیجانی که همان هوش عاطفی است ، می شود. شما می توانید به فعالیت هایی مثل آشپزی و باغبانی بپردازید. طبق آخرین نظرسنجی ها ، باغبانی بیشترین رضایت و شادی را برای افراد به ارمغان می آورد.

 

10-خیال پردازی کنید و آن را بنویسید.

 

خیالات و افکار ما که از خلاقیتمان نشات می گیرد ، باعث پیدایش ایده های جدید و خلاقانه می شود. این کار باعث ایجاد اتصالات جدید مغزی در ما می شود که ما با نگارش این افکار و ایده ها به تقویت آن ها کمک می کنیم. همچنین نوشتن باعث تقویت هوش کلامی نیز می شود. به این صورت که نوشته های ما در مغزمان می نشیند و باعث می شود که هنگام صحبت کردن به نوشته هایمان رجوع کنیم. این امر منجر به گفت و گویی عمیق و تاثیرگذار می شود. اساس خیال پردازی ، تصویرسازی ذهنی می باشد ، که برای این امر باید به تقویت هوش تجسمی خود بپردازیم.

 

10 راهکارساده برای تقویت هوش کودکان

 

1-برای کودکان کتاب بخوانید

 

خواندن کتاب برای کودکان منجر به افزایش و تقویت پیوندهای مغزی در کودکان می شود. که این امر منجر به تقویت هوش در کودکان می شود. برای کودک خود کتاب داستان های گوناگون و مصور بخوانید. کتاب هایی که عکس های رنگارنگ و زیادی دارد. این تصاویر منجر به تقویت هوش تصویری و فضایی کودکان می شود.

 

2-کودکان را به بازی های گروهی ترغیب کنید.

 

همان طور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم ، کارگروهی باعث تقویت روابط اجتماعی و استفاده و یادگیری از توانایی دیگران می شود. که منجر به اتصالات مغزی جدید در کودکان می شود.

 

3-آنان را به گوش دادن و نواختن موسیقی ترغیب کنید.

 

موسیقی ذهن و جسم کودک را هماهنگ می کند. این کار نه تنها منجر به تقویت هوش کودک شده ، بلکه اگر با فعالیت فیزیکی نیز همراه باشد ، به تقویت جسمی-حرکتی آنان نیز کمک شایانی می کند.

 

4-کودکان را در معرض فناوری های روز قرار دهیم.

 

فناوری های روز با تمام پیچیدگی هایی که دارد ، باعث تکاپو در ذهن کودکان شده و برای یادگیری انگیزه ی بیشتری به وجود می آورد.

5-آنان را به فعالیت های ورزشی ترغیب کنید.

 

فعالیت ورزشی نقش موثری در تقویت هوش و حافظه کودک ایفا می کند که در کودکان منجر به ترشح هورمون های شادی بخش شده و باعث افزایش ضریب هوشی آنان می شود.

 

6-به کودک اهمیت بدهید.

 

اکثر والدین بر این باورند که با رشد کودک توانایی های او نیز ظاهر می شود. این تصور در اکثر مواقع اشتباه می باشد. زیرا وقتی کودک می بیند که کسی به او اهمیت نمی دهد ، او نیز به استعدادهای خود بی توجه شده ، اعتماد به نفس و انگیزه ی خود را از دست خواهد داد. این امر به عادی بودن و عادی ماندن فرد منجر می شود. اعتماد به نفس در تقویت هوش و حافظه کودکان نقش موثری دارد.

 

7-خواب کودکتان را تنظیم کنید.

 

البته منظور از تنظیم کردن خواب کودک در این مورد به خصوص این است که مواظب باشید کودک شما به کم خوابی عادت نکند. چون کودکان در سنین رشد قرار دارند و بیشترین رشد انسان در طول زندگی در زمان خواب اتفاق می افتد. پس باید زمان را طوری تنظیم کنید که کودک شما به اندازه ی کافی استراحت کند.البته خواب زیاد در سنین کودکی مشکل چندانی را به وجود نمی آورد. چون کودکان اصولا به خواب زیادی احتیاج دارند.

 

8-حافظه ی کودکان را به چالش بکشید.

 

شما می توانید این کار را در قالب بازی های فکری و معمایی به صورت انفرادی و گروهی انجام دهید. یکی از بهترین تمرین ها برای این کار استفاده از کارت های مصور برای یادگیری زبان های دیگر می باشد.

 

9-از چربی های مفیددر غذای کودکان استفاده کنید.

 

مغز همانند ساختمانی است که از بلوک هایی از جنس چربی ساخته شده است. پس هر چه بلوک های بیشتری به آن بدهیم ، عملیات ساخت و ساز بهتر و با سرعت بیشتری ادامه خواهد یافت. این مورد در کودکان که مغزشان در حال ساخته شدن و شکل گیری می باشد ، از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. پس سعی کنید در برنامه غذایی کودک خود از ماهی ، کره ، آووکادو  و روغن نارگیل بهره بگیرید.

 

10-در انجام محاسبات ریاضی با کودک خود همراه شوید.

 

همان طور که در موارد قبل هم به آن اشاره شد، راه های زیادی برای تقویت هوش وجود دارد ولی هیچکدام از این راه ها به اندازه ی محاسبات ریاضی روی قوه ی هوش و محاسبات کودک تاثیر نمی گذارد. به طور طبیعی اکثر کودکان علاقه ای به حل کردن مسائل ریاضی و انجام محاسبات ندارند ، اما اگر همراهی در این مسیر پیدا کنند ، اشتیاق بیشتری از خود نشان خواهند داد.

نقش رژیم غذایی در تقویت هوش و حافظه

 

عملکرد مغز انسان بر اساس تعامل بین ژنوتیپ ارثی و عوامل محیطی خارجی از جمله رژیم غذایی است. غذا و تغذیه برای حفظ عملکرد مغز ضروری است، همچنین به پیشگیری و درمان اختلالات روانی کمک می کند. در مدل های تجربی مختلف و مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده شده است که رژیم غذایی انسان و اجزای رژیم غذایی خاص بر عملکرد مغز تأثیر دارد. این مرور داستانی مروری بر نقش رژیم غذایی در 5 حوزه کلیدی عملکرد مغز مربوط به سلامت روان و عملکرد، از جمله: (1) رشد مغز، (2) شبکه های سیگنالینگ و انتقال دهنده های عصبی در مغز، (3) شناخت و حافظه ارائه می دهد. (4) تعادل بین تشکیل و تخریب پروتئین در نهایت، نقش رژیم غذایی در تنظیم اپی ژنتیکی فیزیولوژی مغز مورد بحث قرار گرفته است.

 

تأثیر رژیم غذایی بر سلامت مغز به طور کلی

 

سلامت مغز مستقل از وضعیت سلامت عمومی بدن نیست و تمام اقداماتی که منجر به سلامت جسمانی می شود برای مغز نیز مفید خواهد بود. جای تعجب نیست که پیروی از یک رژیم غذایی سبک غربی غنی از چربی اشباع شده، کربوهیدرات های تصفیه شده و با تراکم بالای کالری همراه با پرخوری، که منجر به بیماری های سبک  در فرد می شود، همچنین یک عامل خطر برای اختلال در عملکرد و سلامت مغز است.

 

در واقع، تأثیر مستقیم این نوع رژیم غذایی بر روی مغز انسان بر حجم هیپوکامپ نشان داده شده است، که برای حافظه و شناخت مهم است.

در سنین بزرگسالی، عملکرد مغز تحت تأثیر اختلالات متابولیک مانند چاقی و دیابت نوع 2 (T2D) قرار می گیرد. نتایج یک مطالعه نشان می دهد، بر اساس داده های جمعیت شناختی، بسته به روند فعلی میانسالی چاقی، زوال عقل در آینده بیش از حد انتظار افزایش خواهد یافت.

 

تأثیر رژیم غذایی بر تقویت هوش

 

در طول رشد اولیه مغز، سلول های عصبی و گلیال از سلول های پیش ساز متمایز می شوند و به موقعیت های نهایی خود مهاجرت می کنند. در این مرحله، مغز نورون ها و اتصالات عصبی را بیش از حد تولید می کند و حداکثر تشکیل سیناپس بین 1 تا 2 سالگی می رسد. سلول‌ها و سیناپس‌های اضافی توسط میکروگلیا در فرآیندی به نام هرس سیناپسی حذف می‌شوند. مرحله نهایی رشد مغز جنین، تشکیل غلاف‌های میلین است که یک لایه عایق ایجاد می‌کند که امکان انتقال سریع سیگنال را فراهم می‌کند. حتی در بزرگسالی، سلول‌های بنیادی در سیستم عصبی مرکزی فعال باقی می‌ماند و به سلول‌های عصبی یا گلیال تمایز می‌یابد که به ماده سفید یا خاکستری مغز مهاجرت می‌کنند.

در طول رشد ساختارهای مغزی در مراحل قبل از تولد و پری ناتال، مهم است که تمام انرژی و مواد مغذی لازم را بتوان از رژیم غذایی جذب کرد.

 

اهمیت لیپیدها برای ساختار و تقویت هوش

 

لیپیدها نیمی از مغز انسان را با وزن خشک تشکیل می دهند و در تشکیل وزیکول، تنظیم شار یونی، ایجاد ریزمحیط های تخصصی برای ارتباطات سلولی، و همچنین مسیرهای سیگنالینگ خاص و مکانیسم های بازخورد نقش دارند.

اساساً تمام اسید آراشیدونیک و DHA در مغز از منابع غذایی تامین می‌شود، اگرچه به نظر می‌رسد آستروسیت‌ها مقداری از آن را از پیش‌سازهای n-6 و n-3 سنتز می‌کنند. مطالعات بر روی  نوزادان و حیوانات نشان می دهد که ترکیب چربی مغز منعکس کننده دریافت رژیم غذایی و پروفایل چربی پلاسما است. فسفاتیدیل سرین یک لیپید قطبی در غشاهای عصبی است که برای ارسال و دریافت سیگنال ها در مغز مهم است. مکمل فسفاتیدیل سرین به جلوگیری از زوال شناختی و بهبود حافظه کمک می کند.

زیر گروهی از گلیکوسفنگولیپیدها، گانگلیوزیدها، به ویژه در مغز فراوان هستند. گانگلیوزیدها واسطه عملکردهایی مانند تشخیص سلول، چسبندگی سلولی، تحرک و رشد هستند. در شیر انسان و گاو، سطوح گانگلیوزیدها در آغوز بالاترین است و در طول مدت کاهش می یابد. انتقال به شیر بالغ مکمل با لیپیدهای پیچیده شیر باعث افزایش شکل پذیری سیناپسی و رشد شناختی در نوزادان می شود. سیالیک اسید، جزء گانگلیوزیدها، به خودی خود یک جزء ساختاری مهم در رشد مغز، یادگیری و حافظه است. مکمل با الیگوساکاریدهای شیر انسان به عنوان پری بیوتیک در اوایل دوران نوزادی ممکن است از ایجاد فلور میکروبی مفید روده حمایت کند، که بر رشد مغز تأثیر می گذارد.

 

ریزمغذی ها و تقویت هوش

 

بسیاری از ریز مغذی‌ها، مانند ویتامین‌ها و عناصر کمیاب، در مراحل اولیه رشد مغز اهمیت اساسی دارند. چندین ویتامین و ترکیبات مرتبط، از جمله فولات، ویتامین B12، کولین، و گلیسین بتائین، با غلظت هموسیستئین مرتبط هستند، که ارتباطی با متابولیسم 1 کربن در رشد مغز، از جمله بیوسنتز فسفولیپیدها و DNA ایجاد می کنند.

ویتامین D به دلیل وجود گیرنده های اختصاصی ویتامین D در مغز و تأثیر آن بر رشد مغز، «نورواستروئید نادیده گرفته شده» نامیده می شود. . با این حال، تعادل ظریفی وجود دارد، زیرا مصرف زیاد کلسیم و ویتامین D با ضایعات مغزی مرتبط است.

هرون یک ریزمغذی ضروری است که در رشد عصبی دخیل است. برای رشد طبیعی مغز، میلین و انتقال عصبی ضروری است. روی نقش کلیدی در فرآیندهای رشد عصبی، مانند نوروژنز، مهاجرت عصبی، سیناپسی‌زایی، میلیناسیون، و تعدیل سیگنال‌های درون و بین سلولی دارد. کمبود شدید روی (Zn) باعث ایجاد ناهنجاری‌های ساختاری مغزی می‌شود، اما کمتر شناخته شده است که آیا کمبود خفیف تا متوسط روی بر رشد حسی-حرکتی یا شناختی تأثیر می‌گذارد.

ید برای سنتز هورمون‌های تیروئید ضروری است که برای مهاجرت طبیعی نورون‌ها و میلین‌سازی مغز در طول زندگی جنینی و اوایل دوران پس از زایمان لازم است؛ کمبود ید (کرتینیسم) منجر به آسیب غیرقابل برگشت مغزی می‌شود. کمبود ید باعث اختلال در عملکرد شناختی یا عصبی در فرزندان می شود.

 

 

قندها و نوشیدنی های شیرین

 

یک اثر نامطلوب مصرف قند در غذاها و نوشیدنی های شیرین بر سلامت روانی درازمدت تاثیر می گذارد. مطالعه نشان می دهد ، با بررسی ارتباط بین مصرف ویتامین ها و عناصر کمیاب و سلامت روان، نشان داد که ناکافی بودن هر 4 بار یا بیشتر ریزمغذی ها خطر ابتلا به افسردگی می تواند افزایش یابد. نتایج پروژه بر اساس یافته‌های افرادی که غذاهای مدیترانه‌ای مصرف می‌کنند، پیشنهاد می‌کند که بیماران مبتلا به افسردگی باید از یک رژیم غذایی گیاهی با سطوح بالای پلی فنول‌ها، غلات و فیبرها و ماهی‌های دارای PUFA پیروی کنند. رژیم غذایی میزان افسردگی را کاهش می دهد و باعث تقویت هوش می شود.

همچنین گزارش شده است که مصرف کافی n-3 PUFA بر اختلالات خلقی یا بهبود افسردگی تک قطبی و دوقطبی تأثیر می گذارد. از تفاوت‌های موجود در شیوه‌های غذایی ملی، مصرف کم ماهی و غذاهای دریایی با شیوع بالاتر افسردگی و اسکیزوفرنی در کشور مرتبط است. منیزیم برای سرکوب فعالیت بیش از حد تحریکی ناشی از گلوتامات که نقش تعدیل کننده کلیدی در پاسخ به ترس، اضطراب و هراس دارد ضروری است.

برخی از مواد در رژیم غذایی اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر مسیرهای مرتبط با افسردگی دارند. به عنوان مثال، آلکالوئیدهای b-carboline که به صورت درون زا در بدن سنتز می شوند و به عنوان آنالوگ های بنزودیازپین کاشته شده در مغز عمل می کنند. همچنین گزارش شده است که به طور گسترده در بسیاری از گیاهان توزیع می شوند. انواع قهوه منبعی غنی از ب-کربولین ها است که در هنگام برشته کردن تشکیل می شوند.

برای تقویت هوش چه بخوریم؟

 

چای سبز

 

دانشمندان نشان دادند که اپی گالوکاتچین گالات (EGCG) از چای سبز می تواند فعالیت ضد اضطراب را به صورت وابسته به دوز القا کند. یک اسید آمینه که در چای سبز نیز یافت می شود، اثرات محافظتی در برابر اختلالات روانی دارد. مانند اضطراب، هراس و افسردگی و به عنوان یک مکمل درمانی برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی استفاده می شود. انگور حاوی رسوراترول استیل بنوئیدی است که بازجذب نوراپی نفرین و سروتونین را مهار می کند و در نتیجه باعث کاهش اضطراب و رفتارهای افسردگی می شود.

 

کافئین

 

آدنوزین محصول تجزیه ترکیبات غنی از انرژی مانند آدنوزین تری فسفات و آدنوزین دی فسفات است و بنابراین از طریق گیرنده های خود سیگنال تخلیه انرژی را می دهد. در طول روز در مغز تولید می شود و با افزایش غلظت، سیگنال دهی استیل کولین را مهار می کند، خواب آلودگی ایجاد می کند. کافئین و تئوفیل آنتاگونیست گیرنده های آدنوزین هستند. کافئین همچنین توجه متمرکز را افزایش می دهد و فعالیت را از طریق اثر غیرمستقیم بر دوپامین افزایش می دهد. با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد کافئین می تواند بر جریان خون و تامین اکسیژن در مغز از طریق انقباض عروق تأثیر منفی بگذارد. مشخص شده است که آنزیم کاتکول-متیل ترانسفراز، یک تنظیم کننده کاتابولیک NT ها مانند دوپامین و نوراپی نفرین، منجر به افزایش هوشیاری می شود.

 

بلوبری(زغال اخته)

 

بلوبری میوه ای است که کمتر در سبد خانوار های ایرانی مشاهده شده است. ولی میوه های دیگری از این خانواده همچون توت فرنگی دسترسی و محبوبیت بیشتری بین خانوارهای ایرانی دارند. میوه های خانواده بلوبری سرشار از زردینه هستند. زردینه عامل اصلی رنگ های بنفش و قرمز در بلوبری و توت فرنگی می باشند که موجب تقویت هوش ، حافظه و یادگیری می شوند و از پیری سلول های مغز جلوگیری می کنند.

 

مغزها

 

مغزهایی همچون گردو ، بادام ، تخمه و … کمک بسیار زیادی به تقویت هوش می کنند. این مغز ها که به صورت فرآوان در آجیل یافت می شوند ، سرشار از چربی های غیر اشباع و ویتامین E می باشند که مغز را تقویت می کنند و از آن در برابر بیماری هایی مانند آلزایمر محافظت می کنند. این مواد خوراکی می توانند به رادیکال های آزاد حمله کرده و آنان را از بین ببرند. این کار منجر به محافظت از سلول های مغزی می شود. همچنین گفتنی است که ویتامین E شامل آنتی اکسیدان می باشد که می تواند از سلول های مغزی در برابر رادیکال های آزاد محافظت کند.

 

ماهی

 

درست است که افراد زیادی به غذاهای دریایی به خصوص ماهی علاقه ای ندارند. اما در این جا بایدیک اعتراف سخت کرد و آن این است که تقریبا هیچ ماده ی غذایی به اندازه ی غذاهای دریایی به خصوص ماهی ، منجر به تقویت هوش و حافظه نمی گردد. استفاده ی مکرر ماهی با فاصله ی مشخص زمانی منجر به افزایش حجم توده ی مغز شده و روند پیری را به تعویق می اندازد. همچنین ماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 می باشد که منجر به تقویت تمرکز و حافظه می شود. اگر به ماهی حساسیت دارید می توانید از جایگزین هایی مانند روغن زیتون و آووکادو استفاده کنبد. ولی به شما توصیه می کنیم که آن را به طور کامل از برنامه ی غذایی خود حذف نکنید.

 

تخم مرغ

 

تخم مرغ یکی از موادغذایی می باشد که تاثیرزیادی در تقویت هوش و حافظه ایفا می کند. ماده ی اصلی تخم مرغ که منجر به تاثیر روی هوش و حافظه می گردد ، کولین نام دارد. هر زرده ی تخم مرغ به طور متوسط 200 میلی گرم کولین دارد. شما می توانید این ماده ی مغذی را در جگرمرغ و انواع ماهی ها هم بیابید.

مصرف چه نوشیدنی هایی منجر به تقویت هوش می شود؟

 

دمنوش گیاهی زنجبیل

 

دمنوش زنجبیل یکی از دمنوش هایی است که متخصصان برای تقویت هوش و حافظه توصیه می کنند. همچنین این دمنوش دارای خواص تقویت کننده ی بدن ، خون ساز بودن ، تنظیم کننده ادرار ، برطرف کننده ی عطش ، کاهنده چربی خون ، تقویت کننده معده و ضد درد مفاصل می باشد.

دمنوش گیاهی دارچین

 

این دمنوش طیف گسترده ای از خواص را متوجه بدن می کند. این دمنوش نه تنها منجر به تقویت هوش و حافظه می گردد بلکه منجر به تحریک اعصاب و آرامش آن ، تقویت معده ، کاهش درد کمر و مفاصل ، تسریع در فشار خون ، انرژی زا بودن برای بدن ، ضد استرس و از بین برنده ی بوی بد دهان می باشد. می توانید این دمنوش را در ترکیب با سایر نوشیدنی ها هم استفاده کنید. به طور مثال چای دارچین

دمنوش گیاهی زعفران

 

این دمنوش برای تقویت هوش ، حافظه و محافظت از سلول های مغزی ، بسیار توصیه می شود. همچنین این نوشیدنی دارای خاصیت اشتهاآوری بوده و به عملکرد بهتر سیستم گوارش کمک می کند. همچنین به دلیل خاصیت فرح بخش خود خاصیت ضداسترس و ضدافسردگی را نیز دارا می باشد که خود همین امر موجب بیشتر شدن اشتها می گردد.

 

نوشیدنی جینسینگ

 

دمنوش این گیاه توسط بسیاری از کارشناسان توصیه شده که از خواص آن می توان به بالا بردن تمرکز ، افزایش سلول های مغزی و تقویت هوش و حافظه اشاره کرد.

تاثیر روده بر سلامت مغز

 

میکروبیوتای روده در میان عوامل متعددی تحت تأثیر مصرف فیبر رژیمی قرار می‌گیرد و فیبرهای غذایی به دلایل متعددی برای سلامت مغز مورد توجه هستند. متابولیسم فیبر غذایی قابل تخمیر امکان تشکیل اسید چرب بوتیرات با زنجیره کوتاه را فراهم می کند، که اثرات ارتقاء دهنده سلامتی بر روی مغز دارد، یا از طریق تغییرات اپی ژنتیکی در مغز یا از طریق اتصال به گیرنده های خاص در روده. مطالعه اخیر نشان داد که مکمل صمغ گوار نیمه هیدرولیز شده در رژیم غذایی کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم به بهبود عملکرد روده و کاهش سطح التهاب سیتوکین های سرم و تحریک پذیری رفتاری کمک کرد.

 

در ارتباط با رژیم غذایی، فعل و انفعالات خاصی بین سیگنال‌های متابولیک محیطی و تنظیم‌کننده‌های آزاد شده از مرکز دریافت غذا و برانگیختگی یافت شده است که با اختلالات خلقی مرتبط است. بازیگران مهم نوروپپتیدهای دستگاه گوارش هستند که روی مغز اثر می‌گذارند، مانند کوله سیستوکینین، گرلین. پپتید YY، پپتیدهای شبه گلوکاگون، و پلی پپتید بازدارنده معده. پپتید اورکسیوژن گالانین می تواند بر مصرف چربی و الکل تأثیر بگذارد. آزادسازی هورمون های پپتیدی در شرایطی مانند چاقی و T2D تغییر می کند و از طریق روده بر فعالیت مغز و خلق و خوی مغز تأثیر می گذارد.

 

گلوتامات

 

گلوتامات، فرستنده اصلی تحریک کننده در شبکه های شناختی عصبی، روی گیرنده های N-متیل-D-آسپارتات جفت شده با کانال Ca2þ عمل می کند که به طور منفی توسط Mg2þ تنظیم می شوند و بنابراین، بیش تحریک پذیری عصبی را کاهش می دهند، و مکمل Mg2þ نشان داده شده است که یادگیری را بهبود می بخشد. سومین یون فلزی دو ظرفیتی، Zn2+، در آزادسازی گلوتامات با اتصال به گیرنده های N-متیل-D-آسپارتات نقش دارد. بنابراین Zn2+برای عملکرد صحیح مغز ضروری است، و هیپوکامپ و برخی دیگر از مناطق مغزی به شدت از یون های Zn2+ غنی شده اند که منجر به تقویت هوش می شود.

عملکردهای سیگنال دهی پیشرفته در مغز نیازمند یک ریزمحیط بسیار کنترل شده و محافظت شده است که توسط سد خونی مغزی فراهم می شود. به عنوان مثال، آثار آلبومین خون در مایع مغزی نخاعی. حفظ یکپارچگی و نفوذناپذیری سد خونی مغزی با استراتژی های تغذیه ای، ممکن است به حفظ عملکرد شناختی کمک کند.

منبع اصلی انرژی مغز

 

مغز به عرضه گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی خود وابستگی دارد.عواملی که بر جذب گلوکز تأثیر می‌گذارند می‌توانند بر عملکرد شناختی کوتاه‌مدت و بلندمدت تأثیر بگذارند. از یک طرف ارتباطی بین متابولیسم گلوکز، عملکرد میتوکندری و تأمین انرژی وجود دارد. رژیم غذایی و سبک زندگی نقش مهمی در توقف پیشرفت بیماری های عصبی و اختلال در عملکرد شناختی و تقویت هوش از طریق افزایش شکل پذیری ساختاری و عملکردی در هیپوکامپ، افزایش بیان عوامل نوروتروفیک، حفظ و نگهداری از بیماری های عصبی ایفا می کند. مداخلات غذایی به عنوان محرک‌های بالقوه انعطاف‌پذیری مغز ظاهر شده‌اند مثل ورزش کردن و رژیم غذایی. پتانسیل درمانی رژیم های غذایی طراحی شده ویژه حاوی پیش سازهای فسفولیپیدهای غشایی و فیبرهای پری بیوتیک نیز در مدل موش بیماری پارکینسون (PD) نشان داده شده است.

اگرچه شواهد قطعی نیست، پیشنهاد شده است که مکمل n-3 PUFA می تواند کاهش شناختی را در میان افراد مسن بدون زوال عقل کند کند، نقشی در جلوگیری از شروع زوال عقل مربوط به سن، و رسوب آمیلوئیدها ایفا می کند.

 

لیپیدها و ویتامین ها

 

سایر ترکیبات لیپیدی مورد علاقه تغذیه ای تری گلیسیریدهای با زنجیره متوسط هستند که به سرعت در بدن به کتون تبدیل می شوند و می توانند توسط مغز به عنوان منبع انرژی اضافی مورد استفاده قرار گیرند.

در میان ویتامین‌ها، متابولیت ویتامین A، رتینوئیک اسید، یک مولکول سیگنال‌دهنده قوی در مغز است که بر نوروژنز، بقای عصبی و شکل‌پذیری سیناپسی تأثیر می‌گذارد. مکمل‌های اسید فولیک، با یا بدون سایر ویتامین‌های B، هنوز برای بهبود شناختی یافت نشده‌اند. یک متاآنالیز با تمرکز بر مصرف ویتامین B12 و سایر اجزای ویتامین B برای کاهش هموسیستئین، هیچ تاثیری بر توانایی شناختی در پیری نشان نداد. B12 کاهش حجم مغز را طی 2 سال در افراد مسن مبتلا به هیپرهموسیستئینمی کاهش داد که با زوال عقل مرتبط است. با عملکرد شناختی ضعیف‌تر و خطر بالاتر ابتلا به AD  ، مصرف زیاد ویتامین E با خطر کمتر زوال عقل همراه است، و غلظت ویتامین E در گردش تحت تأثیر ژنوتیپ آپولیپوپروتئین E است که با خطر ابتلا به AD مرتبط است.

 

ترکیبات فنلی

 

چندین ترکیب فنلی با منشاء گیاهی بر عملکردهای شناختی مغز در سیستم‌های مدل و مطالعات حیوانی تأثیر می‌گذارند و اثر محافظتی در برابر زوال شناختی دارند. با خطر کمتر زوال شناختی در جمعیت مسن تر. بررسی مطالعات انسانی، مصرف متوسط قهوه یا نوشیدنی‌های غنی از کافئین زوال شناختی را کاهش می‌دهد. مورد دیگر EGCG از چای سبز است که گزارش شده است عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد.

از موادی با خاصیت اتصال گیرنده کولینرژیک. کاروتنوئیدهای غذایی مانند لوتئین و زآگزانتین نه تنها برای سلامت چشم و بینایی بلکه برای توانایی های شناختی نیز مهم هستند. بریواستاتین، یک لاکتون ماکرولید در ماهیان زغال اخته دریایی Bugula neritina، می تواند از ، از دست دادن سیناپسی جلوگیری کرده و بلوغ سیناپسی را در بیماران مبتلا به AD تسهیل کند. شواهد نشان می دهد که زغال اخته (Vaccinium myrtillus)، غنی از مواد فنلی مانند فلاوانول ها و آنتوسیانیدین ها، اثرات مفیدی بر تقویت هوش و حافظه کاری و شناخت فضایی در موش ها دارند.

تست های سنجش هوش

 

برای سنجش هوش انسان ، آزمون ها و تست های زیادی در حوزه ی شخصیت شناسی ، روان شناسی و ریاضیات از سوی مراجع مختلف معرفی می گردد. اما گفتنی است که هر کدام از این آزمون ها ، نقاط ضعف و نقاط قوت خود را دارند و دانشمندان هنوز موفق نشده اند که روشی جامع برای سنجش هوش ارائه کنند. پس اگر هر تست یا آزمون سنجش هوش که شرکت کردید ، نگران پایین بودن نمره ی خود نباشید. چون این سنجش در یک حوزه ی خاص و به صورت نسبی می باشد. اما اگر بخواهیم آزمون های معروف سنجش هوش را به شما عزیزان معرفی کنیم، عبارت اند از:

• تست هوش کتل
• تست هوش چندگانه گاردنر
• تست هوش استنفورد بینه
• تست بار آن یا هوش هیجانی
• تست هوش ریون
• تست هوش وکسلر

 

و اما سخن پایانی!

 

به یاد داشته باشید که هوش هم مانند سایر مهارت های انسانی ، قابلیت ارتقا و تقویت دارد. پس اگر در آزمون هوش و یا استعداد شرکت کردید و نمره ی پایینی کسب کردید ، نگران نباشید چون اولا این آزمون ها جامع و دقیق نبوده و نمی توانند جنبه های مختلف هوش پیچیده ی انسانی را مورد سنجش قرار دهند. دوما اگر از نتیجه ی خود راضی نبودید، می توانید با مواردی که در این مقاله به آن اشاره کردیم ، به تقویت هوش خود بپردازید.

موسسه ی آموزشی مغزبرتر با تهیه ی بسته های آموزشی در سه سطح مقدماتی ، پیشرفته و عالی اقدام به ایجاد بستری مناسب برای تقویت هوش و حافظه ی شما عزیزان کرده است. پس اگر احساس می کنید که جدیدا نمی توانید اسامی را به خاطر بسپارید و یا در درس هایتان به مشکل خورده اید ، نگران نباشید چون ما برای کمک به شما حضور داریم. برای تهیه ی پکیج های تقویت هوش و حافظه ی مغزبرتر می توانید از پل های ارتباطی که در سایت مشخص شده اند ، اقدام کنید.پ