بیماری آلزایمر عامل اصلی زوال عقل است و به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از گران ترین ، کشنده ترین و سنگین ترین بیماری  های قرن حاضر است . کم تر کسی بیماری آلزایمر را جدی می گیرد. این بیماری با گذر زمان رنگ جدی تر در ابتلای فرد ، به خود می گیرد. تحقیقات ثابت کرده است که اگر ما 65 سالگی را مرز ورود به دنیای سالمندی بدانیم ، در ازای هر 5 سال افزایش سن در این دوران ، احتمال بروز آلزایمر در فرد دو برابر می شود.

طبق آمار تقریبا نیمی از افراد بالای 85 سال به آلزایمر دچار می شوند. اما ابتدا باید به تعریف آلزایمر بپردازیم. آلزایمر نوعی اختلال ذهنی می باشد ، که باعث از دست رفتن بخشی و یا تمام حافظه و تغییر شخصیت فرد بیمار می شود. زوال عقل رایج ترین نوع آن می باشد. اما روند ابتلا به آلزایمر چگونه است؟ در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.

 

روند ابتلا به بیماری آلزایمر ، به طور کلی از سه مرحله تشکیل شده است.

مرحله اولیه ابتلا به آلزایمر:

عدم یادآوری گفت و گوها و اتفاقاتی که به تازگی رخ داده است.

از یادبردن و یا اشتباه قرار دادن اشیا در جای خود

فراموشی نام مکان ها و یا اسامی اشیا

تکرار کردن سوال

عدم توانایی در انتخاب کلمه ی مناسب در گفت گو

عدم توانایی در تصمیم گیری درست

مرحله ی میانی در ابتلا به آلزایمر :

گیجی و سردرگمی

مشکل در به یادآوردن افراد ، اقوام نزدیک و اعضای خانواده

گم شدن یا به خاطر نیاوردن ساعت

مشکل در صحبت کردن

هذیان گویی (عدم اعتماد به دیگران)

تغییر ویژگی های شخصیتی مثل خلق و خو ، اضطراب ، ناامیدی ، آشفتگی و داشتن وسواس

توهم زدن و خواب آشفته

مرحله پایانی در ابتلا به آلزایمر :

عدم کنترل ادرار و مدفوع

از دست دادن توانایی صحبت کردن

فراموشی اتفاقات مهم و اساسی در زندگی (حافظه کوتاه مدت و بلندمدت)

عدم بلع صحیح غذا

کاهش وزن زیاد

مشکل در جابه جایی

در مرحله ی آخر ، فرد مبتلا به احتمال زیاد استقلال شخصی خود را از دست داده و برای انجام امور روزانه نیاز به مراقبت یک فرد دیگر دارد.

آلزایمر چه بر سر مغز می آورد؟

در این بیماری سلول های عصبی مورد هدف قرار می گیرند و ارتباط بین نورون ها دچار اختلال می شود. نورون ها سلول های خاصی هستند که سیگنال های شیمیایی و الکتریکی بین بخش های مغز را پردازش و منتقل می کنند که این امر عامل اصلی مرگ سلول در مغز انسان می باشد. آلزایمر سبب مرگ سلول های عصبی و از بین رفتن بافت ها در سرتاسر مغز می شود. با پیشرفت زیاد این بیماری ، مغز کوچک تر شده و نواحی که دارای مایع مغزی-نخاعی هستند ، بزرگ تر می شود.

 

اگر شک دارید که به بیماری آلزایمر مبتلا هستید ، چه باید بکنید؟

چنانچه خود را مشکوک به آلزایمر میدانید ، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید و خود را تحت درمان قرار دهید. تشخیص زودهنگام مانع از پیشرفت و بدتر شدن بیماری می شود.

چرا به آلزایمر مبتلا می شویم؟

آلزایمر زمانی در بدن پدیدار می شود که ، مقدار غیرطبیعی از پروتئین ها که پلاک نام دارند ، در مغز شکل گرفته و سلول ها را تحت تاثیر قرار می دهند. تشکیل پلاک ها باعث مختل شدن عملکرد و فعالیت شیمیایی عادی مغز می شود که این امر موجب کاهش معنادار ناقلین عصبی می شود. مجموعه ی این اعمال منجر به کاهش عملکرد مغز خواهد شد. البته هنوز بیشتر علت های ابتلا به آلزایمر ناشناخته می باشد.

اپیدمی لوژی بیماری آلزایمر

در سال 2018، آلزایمر بین‌المللی شیوع زوال عقل را حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان تخمین زد که پیش‌بینی می‌شود در سال 2050 سه برابر شود و دو سوم آنها در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط زندگی می‌کنند.آخرین داده‌ها تخمین می‌زنند که شیوع زوال عقل در اروپا تا سال 2050 دو برابر خواهد شد . شواهد زیادی نشان می دهد که بروز زوال عقل در کشورهای با درآمد بالا رو به کاهش است، اگرچه شواهدی مبنی بر کاهش شیوع کمتر قانع کننده است.

عوامل خطر زوال عقل و بیماری آلزایمر

قوی ترین عوامل خطر برای بیماری آلزایمر، سن بالا (بالای 65 سال، اگرچه این تعریف ثابت نیست)

علاوه بر این، زنان بیشتر از مردان به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند، به ویژه پس از سن 80 سال.

پزشکان چگونه آلزایمر را تشخیص می دهند؟

متاسفانه هنوز هیچ راه قطعی برای تشخیص آلزایمر توسط پزشکان نداریم. تنها راهی که می شود به آن اطمینان کرد ، بیوپسی مغز بیمار است که تنها پس از مرگ بیمار امکان پذیر است. البته در اکثر مواقع بیمار با شرح حال خود به پزشک در تشخیص آلزایمر کمک زیادی به پزشک خود می کند. اما مجموعه آزمایش های زیر به تشخیص آلزایمر توسط پزشکان کمک زیادی می کند.

 

معاینه بالینی : معاینه بالینی در بیماران مشکوک به آلزایمر عمدتا یک معاینه عصبی است؛ معاینه ای مشتمل بر سنجش واکنش ها، سنجش تون عضلانی، سنجش میزان توانایی بیمار در نشستن و برخاستن و مشاهده طرز ایستادن و راه رفتن او و معاینه حسی و حرکتی و تعادلی. تشخیص بیماری آلزایمر عمدتا بالینی و مبتنی بر گرفتن شرح حال است. اخذ شرح حال بیمار مبتلا به آلزایمر، دقیق و وقت گیر است که اغلب چند پرسشنامه را در بر میگیرد. پزشک ممکن است برای تکمیل معاینه اش از بیمار بپرسد: امروز چه روزی است؟ یا اینجا کجاست؟ یا از بیمار بخواهد که از صفر تا 100 را برعکس بشمارد و در صورت لزوم از تستهای تکمیلی تخصصی آلزایمر استفاده کنند.

نوع پاسخهای بیمار به این پرسشها تعیین میکند میزان آسیب مغزی او در چه حدی است. عالیم بیماری افسردگی میتواند بسیار شبیه عالیم مراحل آغازین بیماری آلزایمر باشد. بنابراین دادن اطالعات دقیق به منظور اخذ شرح حال مناسب توسط پزشک به افتراق بین این دو بیماری کمک شایانی میکند.

تست عصب شناسی برای تشخیص آلزایمر:

در این آزمایش پزشک به دنبال اختلالات مغزی و عصبی در بیمار می گردد. پزشکان به دنبال علایمی مانند : سکته های خفیف و یا بزرگ ، پارکینسون ، تومورهای مغزی ، تجمع مایعات روی مغز و سایر عوامل دیگر که ممکن است روی ذهن فرد بیمار تاثیرگذاشته باشد.

از جمله آزمایش های انجام شده توسط پزشکان می توان به واکنش های بدن ، هماهنگی عضلات با یکدیگر ، حرکت چشم ، نحوه ی صحبت کردن فرد و بررسی احساسات فرد بیمار اشاره کرد.

تصویر برداری از مغز:

برخی از آزمایش های استاندارد پزشکی که پزشکان ، بیماران مشکوک به آلزایمر را به انجام آن مکلف می کنند ، عبارتند از ام آرآی و توموگرافی (سی تی اسکن)

از مهم ترین مزایای این تست ها در روند تشخیص آلزایمر این است که احتمال های دیگر را حذف می کند و در تشخیص تومور های مغزی ، آسیب های شدید مغزی و یا شواهدی دال بر سکته های خفیف و یا بزرگ ، کمک شایانی به پزشکان بکند.

 

صحبت با بیمار و بررسی وضعیت روانی او:

در این آزمایش پزشک به بررسی افسردگی ، مشکلات حافظه و انگیزه و علاقه و تمایلات فرد می پردازد.در این مورد پزشک دو الی سه آزمون روانشناختی از فرد می گیرد تا اورا بهتر مورد سنجش قرار دهد.

آزمون اول:

در این آزمون توانایی حل مشکلات ساده و همچنین توانایی های فکری او مورد سنجش قرار می گیرد. اینکه آیا فرد توانایی تشخیص زمان و مکانی که در آن قراردارد را دارد یا خیر؟ اینکه آیا او توانایی انجام دستورالعمل هایی که پزشک به او می گوید را دارد یا خیر؟

آزمون دوم:

در این آزمون پزشک چند سوال از فرد می پرسد که مجموعه ی این سوالات یک آزمون 30 نمره ای را می سازد. اگر نمره ی فرد در این آزمون بین 20 تا 24 باشد ، فرد دچار زوال عقل خفیف است. 13 تا 20 دچار زوال عقل متوسط است و نمره ی کم تر از 12 بیانگر زوال عقل شدید می باشد.

نمره ی این آزمون برای هر فردی که بعنوان یک بیمار آلزایمری شناخته شده است به طور میانگین هر سال 2 تا 4 نمره کاهش می یابد.

البته این آزمایش ها بسیار متنوع اند و به تشخیص پزشک می باشد.

دمانس چیست؟

زوال عقل یک اصطلاح توصیفی است که از ریشه لاتین de mens گرفته شده است که نشان دهنده کاهش قابل مشاهده در توانایی های ذهنی است. این یک سندرم بالینی اکتسابی است که با زوال عملکرد ذهنی در جنبه های شناختی، عاطفی و مادرزادی آن مشخص می شود. این مفهوم دارای چندین است. مشخصات بالینی و دوره های مختلف.تشخیص دمانس بیانگر این است که چندین قوه ذهنی درگیر هستند و اختلالات عصبی روانپزشکی ایزوله مانند فراموشی و آفازی را که با ضایعات کانونی مغز رخ می دهد حذف می کند. با این حال، توصیف و طبقه بندی شرایط دمانس به این مشکل می پردازد که کلمه « زوال عقل ممکن است در زمینه های مختلف معانی متفاوتی داشته باشد.

ممکن است نشان دهنده یک سندرم بالینی صرف نظر از علت باشد، اما همچنین دلالت بر این دارد که علت این سندرم اختلال عملکرد مغز است. علاوه بر این، اصطلاح زوال عقل گاهی به معنای گسترده‌تری برای توصیف بیماری مغزی زمینه‌ای از تظاهرات ظریف اولیه آن تا مراحل پیشرفته وخامت شدید استفاده می‌شود. طبق تعریف، این وخامت قبلاً پیش‌رونده و غیرقابل برگشت بود و امید چندانی به بیمار نداشت. دیدگاه ما را تغییر داد، و اکنون پذیرفته شده است که دوره زوال عقل می تواند پیش رونده، ایستا یا روان کننده باشد.

تقویت مغز برای جلوگیری از آلزایمر و زوال عقل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در موارد زیر به صورت خلاصه به بعضی از این راه حل ها اشاره می کنیم.

1-مغز خود را به چالش بکشید.

همان طور که ورزش فیزیکی باعث تقویت عضلانی و جسمی فرد می شود. حل معما های سخت و پیچیده و به چالش کشیدن مغز نیز باعث تقویت و رشد مغز ، هوش و حافظه می شود. همچنین برخورد به معماهای جدید و درگیر شدن با آن معماها باعث ایجاد مسیرهای جدید در مغز شده که علاوه بر تقویت حافظه ، منجر به تقویت هوش و مغز نیز می شود. این امر احتمال ابتلا به آلزایمر و زوال مغزی را تا حد زیادی کاهش می دهد. حل کردن مسائل ریاضی بهترین ورزش برای مغز می باشد. البته به سراغ بازی هایی مثل شطرنج نیز می توانید بروید.

 

2-قهوه مصرف کنید.

کافئین موجود در قهوه منجر به تحریک مغز و ترشح ماده ای به نام دوپامین( که جزو هورمون های شادی بخش می باشد) ، در مغز می شود. این هورمون نقش دوگانه ای را در بدن ایفا می کند. که در مغز نقش انتقال دهنده ی عصبی را بر عهده دارد و در خون نقش هورمون. با آزادشدن دوپامین در مغز ، تمرکز افزایش یافته و منجر به تقویت حافظه و هوش در فرد می شود.

3-زبانی دیگر بیاموزید.

یادگیری زبان های دیگر منجر به تقویت مهارت های شناختی که جزو مهارت های ذهنی می باشد ، می شو. در این مورد با حفظ لغات و جملات در واقع هوش کلامی خود را تقویت کرده ایم. به طور کلی هر فعالیتی که منجر به تقویت هوش نه گانه در ما شود ، به طور موازی منجر به تقویت حافظه و کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر و زوال عقل  می شود.

 

4-سیگار و الکل را ترک کنید.

سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی باعث افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر و زوال عقل می شود. پس اگر می خواهید از آلزایمر و زوال عقل در امان بمانید ، هر چه سریع تر به ترک این دو مورد بپردازید.

5-غذای سالم به مغز بدهید.

اگر بتوانید در تغذیه غذاهای مضر برای مغز را حذف ، و به جای آن از مواد مغذی مفید استفاده کنید ، قطعا نتیجه ی مثبتی در این حوزه خواهید گرفت. راجب این مورد به صورت جداگانه توضیح خواهیم داد.

رژیم غذایی مفید برای جلوگیری از آلزایمر:

طبق تحقیقات دانشمندان ، داشتن یک رژیم غذایی سالم تا 35 درصد احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش می دهد. این رژیم نه تنها به جلوگیری از آلزایمر کمک می کند بلکه به تقویت هوش و حافظه نیز کمک می کند. سعی کنید مواردی را که در زیر به آن ها اشاره می کنیم در رژیم غذایی خود بگنجانید.

 

1-انواع ماهی ها و  اسیدهای چرب امگا 3

2-انواع توت ها

3-روغن زیتون

4-میوه و سبزیجات

5-انواع آجیل ها

6-زردچوبه

7-ویتامین های گروه ب

8-روغن نارگیل

9-بادام

10-انواع حبوبات و غلات کامل

موادغذایی مضر برای آلزایمر :

1-گوشت قرمز

2-مارگارین و کره

3-پنیر

4-مصرف قندها و شیرینی جات

5-فست فودها و غذاهای سرخ شده

نقش ورزش در جلوگیری از آلزایمر:

ورزش منظم در درمان آلزایمر جایگاه بسیار ویژه ای دارد. فواید ورزش کردن فقط به مغز محدود نمیشود بلکه ورزش منظم ، منجر به تناسب اندام ، سلامت قلبی-عروقی و افزایش اعتماد به نفس خواهد شد. همچنین سبب کاهش سرعت پیشرفت توانایی های فیزیکی مرتبط با آلزایمر شده ، سطح افسردگی را کاهش داده ، احتمال ابتلا به یبوست را کاهش داده و سلامت کلی بدن را در پی خواهد داشت.

ورزش شنا بیشترین تاثیر را در این باره خواهد داشت.

فراموشی :

فراموشی به معنای از دست دادن اطلاعات و عدم به خاطر آوردن آن ها می باشد. این مشکل ممکن است مقطعی و یا دائمی باشد. افراد مبتلا به فراموشی معمولا زندگی سختی دارند و برای انجام کارهای روزانه خود نیاز به دیگران دارند. این افراد اتفاقات و شنیده هایی که اخیرا با آن برخورد کرده اند را به راحتی از یاد می برند. همچنین در برابر اتفاقات غیر منتظره دچار سردرگمی و مکث به هنگام پاسخ دادن به سوال می شوند. خوشبختانه اغلب فراموشی ها با دارو و یا شرکت در جلسات روان درمانی قابل درمان می باشند.

 

تفاوت آلزایمر و فراموشی :

آلزایمر:1- این بیماری افراد را در یک سن خاص تهدید می کند.2-قابلیت بهبود ندارد.3-هرچه سن بالاتر می رود ، وضعیت آن نیز بدتر می شود.4-صرفا تنها نوع آن خودش می باشد5-هم عوارض جسمی دارد و هم عوارض روانی

فراموشی :1-ممکن است در تمام سنین اتفاق بیفتد2-با دارودرمانی و یا شرکت در جلسات روان درمانی بهبود می یابد3-شدت این بیماری ثابت است و با افزایش سن تغییری نمی کند4-چهارنوع مختلف دارد.5- این بیماری فقط روی حافظه تاثیر منفی می گذارد.

هر کسی توانایی تشخیص فراموشی از آلزایمر را ندارد. حال آنکه بسیاری از مردم تصور می کنند که فراموشی همان آلزایمر است و بالعکس. در واقع اکثر افراد تصور می کنند که با یک بیماری مواجه هستند. پس تشخیص این دو باید توسط پزشک معالج صورت گیرد.

پزشک برای تشخیص هر کدام نیاز دارد تا احتمالات بیماری دیگر را از بین ببرد. در این مسیر پزشک بیمار را به انجام تست هایی مانند ام آرآی ، نوار مغزی و سی تی اسکن توصیه می کند که از نبود تومور مغزی و یا بیماری های دیگر در فرد مطمئن شود.

عوامل ایجاد فراموشی:

همان طور که اشاره کردیم ، فراموشی مختص سن خاصی نمی باشد. بسیاری از مردم ، حتی جوانان و کودکان نیز ممکن است به علل مختلف دچار فراموشی شوند. بی توجهی افراد به تغذیه مغز ، کمبود بعضی از ویتامین ها ، ضربه شدید به سر ، عفونت کردن مغز ، سکته های خفیف و سایرمشکلات مغزی ممکن است منجر به فراموشی شود. در ادامه به بررسی این عوامل می پردازیم.

استفاده از داروهای خاص

استفاده از برخی داروها ممکن است که روی حافظه تاثیر گذاشته و منجر به گیجی ، ضعف حافظه و فراموشی شود. داروهای آرام بخش ، قرص های شادی آور و ضدافسردگی از این نوع هستند. جایگاه حافظه مغز می باشد. داروهای ضدافسردگی و آرامش بخش نیز برای اینکه تاثیر خود را نشان دهند ، به مغز رجوع می کنند پس خواه ، ناخواه بر روی حافظه نیز تاثیر می گذارند. هیچ وقت به صورت خودسرانه دارو .مصرف نکنید و راجب عوارض جانبی داروها با پزشک خود مشورت کنید.

کم کاری غده ی تیروئید

کم کاری تیروئید یکی از عوامل جدی و تاثیرگذار بر روی مغز می باشد. وظیفه ی اصلی این غده کنترل سرعت رشد و سوخت و ساز بدن می باشد. کم کاری این غده منجر به بی حالی ، گیجی و خواب آلودگی در فرد شده ، که بر روی حافظه نیز تاثیر می گذارد. برای تشخیص این مورد باید به پزشک خود مراجعه کرده و درمورد راه حل های درمان با او مشورت کنید.برای این کار باید آزمایش خون بدهید.

اعتیاد به الکل

اکثر دانشمندان تاثیرات منفی مشروبات الکلی بر ذهن افراد را تایید کرده اند.مصرف مشروبات الکلی باعث اختلالات خلقی ، اضطراب و نگرانی می باشد. استرس و اضطراب منجر به آزاد شدن هورمون های مغزی (استرس) می شود که تاثیرات منفی زیادی بر روی جسم ، به ویژه مغز و حافظه دارد.استرس مزمن یا طویل المدت ، می تواند بر اندازه مغز و حتی ساختار ژنتیکی آن تاثیر گذاشته و آن را دستخوش تغییر قرار دهد. استرس طولانی مدت و قرار گرفتن در معرض کورتیزول به طور قابل توجهی بر عواطف و احساسات شما نیز تاثیر می گذارد.

 

کمبود خواب

اگر بگوییم که بی خوابی منجر به نابودی مغز می شود ، اغراق نکرده ایم. تحقیقات دانشمندان ثابت کرده است که مغز برای ترمیم و جبران آسیب های ناشی از بی خوابی ، مجبور است که بعضی از سیناپس های خود را نابود کند. همچنین تحقیقات نشان دادند که بی خوابی و کم خوابی سرعت پیری مغز در بخش های مختلف آن مثل بخش جلویی ، گیجگاهی و جداری را به سرعت افزایش می دهد. همچنین کم خوابی باعث بروز افسردگی در افراد شده و خطر مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی و عروقی را تا دوبرابر افزایش می دهد.

روش های درمان فراموشی :

اگر به بدنمان به اندازی کافی نوجه نکنیم ، ورزش و فعالیت فیزیکی نداشته باشیم ، بدن دچار بی حالی و چاقی شده که در آینده مشکلات زیادی را برای بدنمان به وجود می اورد.(بیماری هایی مثل بیماری های قلبی – عروقی ، قند و فشارخون) مغز نیز همانند بدن به ورزش نیاز دارد وگرنه دچار ضعف و فراموشی می شود. برای درمان فراموشی می توانیم اقدامات زیر را انجام دهیم :

کنترل فشار خون و مصرف دارو هایی که به پیشگیری از زوال عقل کمک می کنند.

انجام دستورالعمل های پزشک همراه با صبر و حوصله (درمان های مربوط به فراموشی و زوال عقل معمولا زمان بر هستند.)

گنجاندن مواد غذایی مفید و ویتامین های مورد نیاز مغز در رژیم غذایی

کاهش استرس و اضطراب

داروهای مضر برای مغز را با مشورت پزشک خود حذف کنید.

تاثیر کمبود ویتامین B12 روی مغز:

ویتامین B12 یکی از ویتامین هایی هستند که نقش مهمی در عملکرد بدن دارند. این ویتامین خون و سلول های عصبی را سالم نگه می دارند و در تولید DNA نقش مهمی دارند. بدن انسان در حالت عادی این ویتامین را تولید نمی کند. غذاهای دریایی و حیوانی (مانند تخم مرغ ، مرغ  و لبنیات) منبع اصلی برای ویتامین B12 می باشند. این ویتامین به ندرت در گیاهان وجود دارد. بنابراین گیاهخواران بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 می باشند.

کمبود ویتامین B12 عامل فراموشی :

همان طور که اشاره کردیم یک عامل مهم در بروز فراموشی در افراد ، کمبود ویتامین B12 می باشد. کمبود این ویتامین به رگ های عصبی موجود در مغز اسیب زده ، که این آسیب منجر به ایجاد توهم وگیجی در فرد مورد نظر می شود. کمبود شدید این ویتامین خطر ابتلا به زوال عقل در سنین پیری را افزایش می دهد. همچنین کمبود این ویتامین به سلول های عصبی آسیب زده و منجر به اختلال در سیستم عصبی مغز می شود. سوزن سوزن شدن دست و پا از علایم رایج کمبود این نوع از ویتامین می باشد.

سخن پایانی

همه ی افراد در طول زندگی خود فراموشی را تجربه می کنند ، اما آلزایمر بیماری است که همه آن را تجربه نمی کنند. این بیماری تحت شرایط خاصی بر سیستم مغزی و عصبی فرد مبتلا تحمیل می شود. اگر اخیرا در به یادآوری گفت و گوها ، کلمات و به طور کلی اتفاقات اخیر دچار مشکل شده اید ، به پزشک خود مراجعه و با او مشورت کنید.