در این مقاله به بررسی راه های پیشگیری از آلزایمر خواهیم پرداخت. آلزایمر بیماری است که با افزایش سن در انسان پدیدار شده ، که هم عوامل طبیعی و هم عوامل ژنتیکی در پیدایش آن موثر خواهد بود. البته جنبه ی ارثی آن کم و حدود 10 درصد می باشد وبیشتر عوامل محیطی که در ادامه به آن خواهیم پرداخت ، در به وجود آمدن آن دخیل هستند. بیماری آلزایمر در بسیاری از حالت ها ، یک بیماری گران به حساب می آید که هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد.در ادامه به توضیح بیشتر خواهیم پرداخت.

آلزایمر چیست و چگونه به وجود می آید؟

آلزایمر بیماری است که به واسطه ی آن فرد بیمار ، بخشی و یا کل حافظه ی خود را از دست می دهد. در این حالت فرد بیمار برای انجام کارهای خود ، حتی ابتدایی ترین کارها به دیگران نیازمند خواهد شد. بیماری آلزایمر هم ذهن و هم جسم را تحت تاثیر قرارداده و منجر به تغییر شخصیت فرد بیمار می شود. درباره ی ذهن ، آلزایمر منجر به فراموشی ، به یاد نیاوردن اتفاقات اخیر ، تغییرخلق و خو و آلزایمر خواهد شد و درباره ی جسم منجر به بی اختیاری در ادرار خواهد شد. آلزایمر عامل اصلی زوال عقل می باشد.

 

عوامل موثر در ابتلا به آلزایمر:

عوامل موثر در بیماری آلزایمر ، مجموعه ای از عوامل محیطی ، ژنتیکی و سبک زندگی هستند که با یکدیگر احتمال ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را افزایش می دهند. پس عوامل موثر ، علل ابتلا به بیماری نیستند ، بلکه افزایش میزان ابتلا به آلزایمر را به ما نشان می دهند. بعضی از این عوامل را می توان تغییر داد مثل : مصرف مشروبات الکلی و سیگار کشیدن. بعضی از این عوامل هم قابل تغییر نیستند. مثل : بالا رفتن سن و عوامل ژنتیکی. البته تحقیقات نشان می دهد که با یک سبک زندگی سالم می توان تاحد زیادی از آلزایمر و زوال عقل جلوگیری کرد. در ادامه به معرفی این عوامل خواهیم پرداخت.

فشار خون بالا:

فشار خون به قاتل خاموش نیز معروف است . از آنجایی که بیشتر افراد از بیماری فشار خون خود اطلاع ندارند این لقب را به این بیماری داده اند. افرادی که فشارخون بالایی دارند ، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آلزایمر و زوال عقل قرار دارند. دانشمندان ثابت کرده اند که فعالیت بدنی و یک رژیم غذایی مغزی ، تاثیر زیادی در کاهش فشار خون دارد. البته پزشکان برای بیمارانی که فشار خون بالا دارند ، قرص هایی را تجویز می کنند تا فشار خون آنان به تعادل برسد.

 

مصرف سیگار و مشروبات الکلی:

مصرف دخانیات به ویژه سیگار نه تنها احتمال ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را افزایش می دهد ، بلکه احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی ، انواع سرطان و دیابت را افزایش می دهد. افزایش این درصد ، در ابتلا به آلزایمر ، در افراد سیگاری 45 درصد بیشتر از افراد دیگر می باشد. همچنین مصرف بیش از حد مشروبات الکلی ، تاثیرات بدی روی مغز و ذهن افراد می گذارد. البته تحقیقات نشان داده اند که مصرف مشروبات الکلی در حد اعتدال ، مشکلی در فرد به وجود نخواهد آورد.

دیابت:

بیماری دیابت به دیواره های رگ های خونی و بخش هیوکامپ مغز آسیب می زند. دیابت بیشتر در اثر استفاده از غذاهای چرب و غذاهای فست فود و کم تحرکی در افراد ایجاد می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در اواسط عمر در معرض افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی و اختلالات شناختی هستند. به طور متوسط، احتمال ابتلا به زوال عقل در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در مقایسه با افراد بدون دیابت دو برابر بیشتر است.

 

کلسترول بالا:

کلسترول ماده ای موم مانند است که به دیواره ی رگ های خونی چسبیده و آنان را تنگ تر می کند ، که این عمل منجر به افزایش فشار خون در فرد می شود. افرادی که سطح کلسترول بالا در اواسط عمر دارند در مقایسه با افراد دارای کلسترول طبیعی بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل هستند. کلسترول بالا همچنین خطر ابتلا به فشار خون و دیابت را افزایش می دهد. تحقیقات نشان می دهد افرادی که کلسترول بالای خود را درمان می کنند با داروهایی به نام استاتین خطر کمتری برای ابتلا به زوال عقل دارند.

چاقی و کم تحرکی:

همان طور که گفتیم ، چاقی و کم تحرکی عامل اصلی ابتلا به دیابت است. کم تحرکی احتمال ابتلا به طیف گسترده ای از بیماری ها را منجر می شود که بیماری های قلبی عروقی و دیابت جزو آنان هستند. برای حل این مشکل اکثر پزشکان و متخصصان ، بیماران را به ورزش های هوازی و تحرکی توصیه می کنند. ورزش هایی که منجر به افزایش ضربان قلب و آزاد شدن هورمون های شادی بخش و مسکن در مغز می شود. مانند : شنا و دوچرخه سواری.

 

رژیم غذایی غلط:

برنامه غذایی که بر روی اصول و اهدافی و به صورت علمی تدوین شده باشد ، همیشه برای بدن مفید خواهد بود به شرطی که رژیم مورد نظر دائمی باشد. رژیم غذایی ناسالم، سرشار از چربی اشباع، شکر و نمک، می تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله دیابت نوع 2، بیماری های قلبی عروقی و زوال عقل را افزایش دهد. رژیم غذایی مدیترانه ای و MIND نشان داده است که خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش می دهد این نوع رژیم MIND ترکیبی از برنامه ی غذایی مدیترانه ای و DASH (رویکردهای غذایی برای توقف فشار خون بالا) است. هر دو رژیم مصرف کم گوشت، شیرینی و لبنیات و مصرف زیاد میوه، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل، آجیل، روغن زیتون و ماهی را توصیه می کنند.

سطح پایین تحصیلات:

همان طور که ورزش کردن به صورتی فیزیکی ، منجر به تقویت ماهیچه های بدن می شود ، کتاب خواندن ، تحصیلات و به چالش کشیدن مغز نیز منجر به تقویت مغز می شود. قاعده ی کلی این است ، بدنی که قوی تر و سالم تر باشد ، دیر تر پیر و فرتوت می شود.این قاعده درباره ی مغز نیز صادق است. هر چه مغز تحصیل کرده و ورزیده تری داشته باشید ، ذهنی قوی تر دارید که در برابرآلزایمر مقاوم است. شیوه ی این کار به این شکل است ، زمانی که شما مطلب جدیدی می آموزید و یا با مسئله ای چالش برانگیز روبه رو می شوید، ذهن شما برای درک و حل آن موضوع مجبور به ساختن مسیر های جدید نورونی می باشد که منجر به تقویت مغز شما می شود. افزایش این اتصالات مغزی ، احتمال ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را کاهش می دهد.

ضربه شدید به سر:

افرادی که به صورت مکرر ، ضربه های شدید به سر را تجربه می کنند ، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به آلزایمر قرار دارند. آسیب های مغزی روند ابتلا به زوال عقل را سرعت می بخشد. بیشتر ورزشکاران در معرض این نوع خطر هستند. ورزشکارانی که حین ورزش ، ضربه ی شدید به سر را مکررا احساس می کنند. ورزش هایی مانند : بوکس ، فوتبال و ورزش های رزمی. برای حل این مشکل می توانید هنگام چنین فعالیت هایی از لباس های مناسب و کلاه حفاظتی استفاده کنید.

 

ضعیف شدن و یا از دست دادن شنوایی:

شاید عجیب ترین مورد در میان عوامل ابتلا به آلزایمر همین یکی باشد. البته ابعاد زیادی از آن برای دانشمندان ناشناخته است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. ولی چیزی که مشخص است این است که کم شنوایی و یا از دست دادن شنوایی ، منجر به انزوای اجتماعی ، از دست دادن استقلال شخصی و اختلال در فعالیت های روزمره می شود.

سن:

همه ی ما آلزایمر را با پیری و گذر سن می شناسیم. در اینجا باید گفت که این تصور صحیح است. سن اصلی ترین عامل ابتلا به آلزایمر و پیری می باشد. بعد از سن 65 سالگی ، با گذشت هر پنج سال ، احتمال ابتلا به آلزایمر در شخص دو برابر می شود.

ژن:

این عامل هنوز مایه ی بحث و جدل میان دانشمندان است. ولی تاکنون دانشمندان حدود 20 ژن را کشف کرده و به عنوان عامل آلزایمر معرفی کرده اند. سه ژن PS1 ,PS2,ADD  بیشترین تاثیر را در ابتلا به آلزایمر دارند. به صورتی که اگر فرد دارای یکی از این سه ژن باشد ، به احتمال زیاد دچار بیماری آلزایمر خانوادگی خواهد شد. 17 ژن دیگر به عنوان عوامل خطر ذکر می شوند.

 

راه های پیشگیری از ابتلا به آلزایمر

متاسفانه هیچ راهی برای درمان قطعی آلزایمر وجود ندارد و تنها راه جلوگیری از ابتلا به آلزایمر ، پیشگیری از ابتلا به آن می باشد. وهمینطور باید در نظر داشت که پیشگیری بهتر از درمان است.

فعالیت بدنی:

ورزش مزایای بسیاری برای جسم ما دارد و تاثیر بسیار مثبتی روی سلامتی ما می گذارد. فعالیت جسمی و فیزیکی با افزایش ضربان قلب و افزایش سرعت تنفس منجر به افزایش گردش خون و اکسیژن در بدن شده و به طبع آن خون و اکسیژن بیشتری هم به مغز می رسد. زیرا  آلزایمر  خون رسانی به مغز را کاهش داده و منجر به مرگ سلول های عصبی می شود. افزایش سطح اکسیژن در خون منجر به تشکیل مویرگ های جدید و افزایش سطح خون رسانی در مغز شده ، که این امر احتمال مرگ سلول های عصبی را بسیار کاهش می دهد.

معاشرت با دیگران:

حضور در اجتماع و جلوگیری از گوشه نشینی و انزوا تاثیر بسزایی در جلوگیری از ابتلا به آلزایمر دارد. دانشمندان ثابت کرده اند ، سالمندانی که در خانه می مانند ، در مقایسه با سالمندانی که در معاشرت های اجتماعی شرکت می کنند ، دو برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. حضور در اجتماع منجر به برخورد با اتفاقات جدید می شود. که ذهن برای درک آن مجبور است آن را تحلیل کند و زوایای مختلف آن را بسنجد. همین امر سبب پویایی ذهن و سلامت ذهنی و عاطفی فرد می شود.

چالش ذهنی:

چالش ذهنی به مثابه ورزش ذهن تلقی می شود. ذهن شما برای حل مسائل مختلف مجبور به ساختن مسیرهای جدید عصبی می باشد. هر وقت که شما مطلب جدیدی فرا میگیرید و یا کتابی می خوانید ، این اتصالات مغزی افزایش مییابد. افزایش این اتصالات منجر به تقویت مغز و حافظه ی شما می شود. برای انجام این چالش ذهنی ، ما سوالات ریاضی و بازی های فکری مثل شطرنج را پیشنهاد می کنیم.

 

رژیم غذایی مناسب مغز:

همان طور که درابتدا به آن اشاره کردیم ، رژیم غذایی نادرست به مغز آسیب می زند. برعکس این امر نیز صادق است. یعنی شما با یک رژیم غذایی سالم ، می توانید تاثیر بسزایی در پیشگیری از آلزایمر ایجاد کنید.اسیدهای چرب امگا 3 (مثل ماهی های سالمون) ، غذاهای غنی شده با ویتامین های E , C  ، مواد غذایی سرشار از فلاوونوئیدها ، ادویه های کاری و غذاهای سرشار از فولات از جمله مواد غذایی به شمار می روند که باید برای تقویت مغز در رژیم غذایی خود بگنجانید.

دوری از استرس و اضطراب:

نوراپی نفرین و کورتیزول از جمله هورمون های استرس به شمار می رود که در شرایط هیجانات و احساسات شدید در بدن آزاد می شود. هورمون کورتیزول سبب می شود که هنگام هیجانات زیاد ، قند مورد نیاز بدن ، در اختیارش قرار گیرد. درست است که این هورمون در مواقع خطر منجر به نجات ما می شود ولی  تولید مکرر آن در بدن منجر به صدمات زیاد و محسوس به جسم ، من جمله مغز ما می شود. این هورمون منجر به کوچک تر شدن مغز و تولید رادیکال ها آزاد که قاتل سلول های عصبی هستند ، می شود. همین طور استرس تولید سلول های جدید مغزی را متوقف می کند. برای دوری از استرس راه های زیادی وجود دارد. همچون دارو درمانی ، گفتار درمانی ، موسیقی آرامش بخش ، ورزش کردن و… ولی بهترین راه این است که از عوامل استرس زا که خود از آن اطلاع دارید ، دوری کنید.

 

نکات طلایی در پیشگیری از آلزایمر:

 

• سعی کنید سطح بالایی از تحصیلات را برای خود اختیار کنید.
• مطالعه ی مستمر داشته باشید.(هر چند کم)
• اسیدهای چرب امگا 3 را جدی بگیرید ; چون نقش اصلی را در رشد مغز دارند.
• به ورزش های هوازی و پرتحرکی مثل شنا بپردازید.
• مصرف سیگار و الکل را کاهش و حدالامکان آن ها را حذف کنید.
• همیشه سعی کنید ، فشار خون ، قند خون و سایر مولفه های سلامتی را با پزشک خود چک کنید.(چکاب)
• از صداهای بلند دوری کنید.

سخن پایانی

همان طور که اشاره کردیم ، آلزایمر درمان قطعی ندارد پس باید در پیشگیری از آن کوشا باشیم. هنوز ابعاد زیادی از بیماری آلزایمر برای دانشمندان ناشناخته می باشد. مواردی که به آن ها اشاره شده ببشترین تاثیرات را برروی آلزایمر داشته اند البته گفتنی است که موارد خطر و پیشگیری از آلزایمر ، طیف گسترده ای از  مسائل را شامل می شود که در این مقاله به اختصار به آن ها پرداختیم. پس سعی کنید با تغییر سبک زندگی خود از ناسالم به سالم ، امنیت ذهنی خود در دوران پیری را مهیا کنید.