بلاشک هر کسی میتواند ادعا کند که مغز یکی از پیچیده ترین و عجیب ترین پدیده های خلقت است که تا کنون آدمی موفق به کشف تمامی اسرار و ویژگی های آن نشده است!. در واقع این اندام، فرمانده کل بدن انسان است و تمامی اطلاعاتی که ما از محیط اطراف خود کسب میکنیم، در واقع مغز ما آن ها تجزیه و تحلیل میکند!.مغز انسان اندام پیچیده ای است که فکر، حافظه، احساسات، لامسه، بینایی، حرکت، تنفس، دما، گرسنگی و هر فرایند دیگری را در بدن ما کنترل میکند. در ادامه این مقاله علمی قصد داریم شما را با تمامی ویژگی هایی که مغز انسان دارا میباشد، آشنا کنیم. از این که ما را با نگاه گرمتان دنبال میکنید، صمیمانه سپاس گذاریم…

ساختار مغز

آیا تا به حال از خود پرسیده اید که مغز از چه چیزی ساخته شده است؟ ما در اینجاییم تا به این سوال پاسخ دهیم. مغز انسان با وزن تقریبی 1.6 گیلوگرم، حدود 60% چربی دارد 40 درصد باقیمانده تشامل از آب، پروتئین، کربوهیدرات و نمک است. در مغز از ماهیچه استفاده نشده است . این اندام حاوی رگ های خونی و اعصاب از جمله نورون ها و سلول های نروگلیال است.

مغز از چه چیزی ساخته شده است؟

مغز مهم ترین اندام در دستگاه عصبی انسان است که از ساختار یا ریزی بنام  نورون و سلول های پشتیبان یا نوروگلیا تشکیل شده است. این ساختار در انسان به گونه ای است که از 3 بخش مخ، مخچه و ساقه مغز تشکیل شده که هر کدام  وظیفه خاص خود را دارند.

مخ:

بیشتر مردم مخ را همان مغز میدانند ولی این اشتباه است. مخ بزرگترین بخش این ساختار در انسان است و از 2 نیمکره تشکیل شده و دارای چین خوردگی های فراوانی است. هرکدام از نیمکره های مخ علاوه بر اعمالی کلی که هر کدام انجام میدهند در یکسری اعمال به صورت تخصصی فعالیت میکنند. به عنوان مثال نیمکره راست مخ انسان در ادراک و فهم احساسات تقویت شده در حالی که نیمکره چپ مخ در اعمالی مانند محاسبات ریاضی و … بیشتر فعالیت دارد.

بهمان طور که گفته شد مخ در انسان دارای چین خوردگی های فراوانی است. بعضی از این چین خوردگی ها عمق بیشتری دارند به طوری که پژوهشگران بر اساس این چین خوردگی ها مخ انسان را به چهار قسمت تقسیم کرده اند. این چهار قسمت به ترتیب به نام های لوب پیشانی، لوب آهیانه، لوب گیجگاهی و لوب پس سری نام گذاری شده است. هر یک از این قسمت ها علاوه بر وظیفه عمومی که دارند، برای برخی اعمال اختصاصی شده اند.

لوب پیشانی:

لوب پیشانی در قسمت جلویی مخ قرار دارد و بزرگ ترین لوب مخ محسوب میشود. این لوب در اعمالی مانند سخن گفتن به انسان کمک میکند. لوب پیشانی بیشترین تعداد نورون حساس به دوپامین را درون خود جا داده است . به همین مشروبات الکلی با تحریک ترشح دوپامین در مخ اثر بیشتری بر رو لوب پیشانی گذاشته و سخن گفتن را برای  افرادی که از این مواد استفاده میکنند را دشوار میکند.

لوب آهیانه:

لوب آهیانه در قسمت میانی مخ  و بین لوب های پیشانی و پس سری است. این لوب درکل در تجزیه و تحلیل اطلاعات حس لامسهو درد، ادراک فضایی، ادراک دیداری، تشخیص رنگ ها، انداره ها و اشکال از یک دیگر نقش دارد. لوب آهیانه نقش بسزایی در یکپارچه سازی اطلاعات حسی از  قسمت های مختلف بدن، دانش اعداد و روابط بین آنها و پردازش اطلاعات مربوط به حس لامسه دارد. بخش های دیگری از لوب آهیانه درگیر پردازش اطلاعات دیداری-فضایی نیز هست به گونه ای که اگر لوب آهیان کسی در اثر ضربه ویا … اسیب ببیند موجب عدم تشیخص نقاط مختلف در فضا،زاویه خطوط و درک رابطه فضایی بین خطوط اشیا میگردد.

لوب گیجگاهی:

لوب گیجگاهی در قسمت زیرین لوب آهیانه قرار دارد. از کارکرد های لوب گیجگاهیمیتوان به ذخیره حافظه جدید، پردازش و درک اطلاعات شنوایی و بویایی، درک زبان و سازمان دهی اشاره کرد. لوب گیجگاهی با قسمت هایی از هیپوکامپ در تماس است و میتواند در تبدیل حافظه کوتاه مدت به بلند مدت نقش ایفا کند به گونه ای که اگر این لوب بر اثر ضربه یا … آسیب ببیند موجب اختلال در شناخت و یادآوری واژگان و اطلاعات صوتی و تصویری میشود . همچنین این لوب میتواند با تجزیه و تحلیل اطلاعات شنوایی در حفظ تعادل نقش ایفا کند.

لوب پس سری:

لوب پس سری کوچکترین لوب مخ است که در بخش عقبی مخ و قسمت بالایی مخچه قرار دارد. قشر پس سری در تحلیل و برسی اطلاعات دیداری و بینایی نقش دارد.

مخچه:

مخچه، به معنای مغز کوچک و ساختار اصلی مغز پیشین است. این قسمت از مغز مسئول هماهنگی حرکات ارادی و برخی از عملکردها مانند مهارت‌ های حرکتی، تعادل، هماهنگی و وضعیت بدن است. در ادامه هر آنچه لازم است در مورد مخچه بدانید را توضیح داده‌ایم.

 

مخچه از اجزای اصلی مغز پیشین است. این اندام با عنوان ناحیه خاموش مغز نیز شناخته میشود زیرا تحریک الکتریکی در آن باعث حرکت نمیشود. اگر مخچه اسیب ببیند اختلال حد حرکتی ایجاد میشود. مخچه 4 ویژگی اساسی دارد که به اختصار هر کدام را توضیح میدهیم.

پردازش اولیه:

مخچه با بسیاری از قسمت های مخ بلاخص قشر مخ از این از این لحاظ مختلف است که در آن پردازش اولیهاطلاعات بسیار سریع انجام میشود یعنی پیام عصبی از طریق سیستم از ورودی به خروجی و به صورت یک جهته حرکت میکند.

تحدب و تقعر:

شبکه مخچه وردی کمتری دریافت میکند، آنها اطلاعات را از طریق شنبه داخلی ساختار خود پردازش میکنند و درنهایت نتایج از طریق تعداد بسیار محدودی سلول خروجی ارسال میکردد.

انعطاف پذیر بودن:

در یک ماژول مخچه‌ای واحد، ورودی از حدود یک میلیارد فیبر موازی به یک گروه کمتر از 50 سلول هسته‌ای عمیق تحدب می‌شوند و تأثیر هر فیبر موازی بر روی آن سلول‌های هسته‌ای قابل تنظیم است. این آرایش انعطاف‌پذیری فوق العاده‌ای برای تنظیم دقیق رابطه بین ورودی و خروجی مخچه ایجاد می‌کند.

ساقه مغز:

پایین قسمت مغز ساقه مغز است که اعمال حیاتی بدن مانند ضربان قلب، تنفس و … تنظیم میکند. ساقه مغز شامل سه قسمت است که هر یک از قسمت ها ها وظایف خاص خود را دارند. این قسمت ها به ترتیب مکان از بالا به پایین نام های مغز میانی، پل مغزی و بصل النخاع را دارند.

 

مغز میانی:

مغز میانی بالاترین قسمت ساقه مغز است که  عقب تر از هیپوتالاموس  قرار دارد . از عملکرد های مغز میانی میتوان به  بینایی، شنوایی ، کنترل حرکتی، خواب و بیداری، هشیاری و کنترل حرارت بدن اشاره کرد.

پل مغزی:

پل مغزی بخش میانی ساقه مغز است که به صورت برجستگی در آن مشاهده میشود همچنین این اندام با مخچه در ارتباط است . اصلی ترین وظیفه پل مغز تنظیم تنفس از طریق مهر آن میباشد . به این صورت که اگر ریه پیش از حد از هوا پر شود سلول های آن به پل مغز از طریق پیام عصبی خبر میدهند سپس پل مغز با مهار تنفس در تنظیم آن موثر است. از عملکرد های دیگر این اندام میتوان به تنظیم خواب ،بلع، تعادل، حرکات چهره، حس چشایی، شنوایی، کنترل مثانه، تنظیم ترشح بذاق و اشک و … اشاره کرد.

بصل النخاع:

پایین ترین قسمت ساقه مغز بصل النخاع میباشد که ز بالا با پل مغز و از پایین با ستون مهره در تماس است. بصل نخاع در تنظیم اعمال بسیار حیاتی بدن نقش دارد. مرکز اصلی تنفس در بصل النخاع قرار دارد و اگر بصل النخاع در کسی کوچکترین اسیبی ببیند تنفس مختل و زندگی فرد به خطر می افتد. از اعمال دیگر این اندام میتوان به تنظینم جریان خون،تنظیم ظربان قلب، تنظیم برخی از رفلکس ها مانند بلع،عطسه و سرفه اشاره کرد.

اندام های مرتبط با مغز

در قسمت های عمقی تر مغز اندام هایی وجود دارند. این اندام ها هر کدام وظایفی دارند که اگر هر کدام کار خود را به درستی انجام ندهند، ممکن است زندگی فرد به خطر بیافتد. این اندام ها عبارند از:

• هیپوتالاموس
• هیپوفیز
• اپی فیز
• تالاموس
• سامانه لیمبیک

هیپوتالاموس:

هیپوتالاموس از قسمت های فوق العاده مهم مغز است. اگر این قسمت آسیب ببیند یا کار نکند،بلاشک فرد خواهد مرد. هیپوتالاموس در زیر تالاموس ها قرار قرار دارد (علت نام گذاری این اندام). این اندام فوق مهم مرکز تنظیم رفتار هایی همچون گرسنگی، تشنگی و خواب است. همچنین این اندام مرکز تنظیم دمای بدن، فشارخون، احساسات و ترشح هورمون است.

هیپوتالاموس در واقع دو هورمون اصلی مهارکنند و آزاد کننده را ترشح میکند . این دو هورمون با اثر بر دیگر اندام ها موجب ترشح یا عدم ترشح هورمون های دیگر میشود به گونه ای که میتوان گفت اگر هیپوتالاموس نبود تنها تنظیم تعداد انگشت شماری از هورمون ها بدون تغییر باقی میماند.

هیپوفیز:

هیپوفیز دارای 3 قسمت است. این 3 قسمت شما هیپوفیز پیشین، هیپوفیز میانی و هیپوفیز پسین است. عملکرد هیپوفیز میانی هنوز به طور دقیق مشخص نیست.

هیپوفیز پسین ،خود هورمون نمیسازد بلکه مانند یک تنبار هورمون هایی را که هیپوتالاموس تهیه میکند را در خود ذخیره میکند و در هنگام لزوم آن را به داخل خون آزاد میکندو از این هورمون ها میتوان به اکسی توسین و هورمون ضد ادراری میتوان اشاره کرد.

هیپوفیز پیشین نسبت به دو قسمت فعالیت بیشتری داشته و به همین دلیل بزرگتر از آنها میباشد. این قسمت از هیپوفیز هورمون هایی همچون هورمون رشد، پرولاکتین، محرک فوق کلیه، محرک تیروئید و محرک LHو FSH را ترشح می کند. خود ترشح این هورمون ها بر اثر ترشح هورمون های مهار کنند و آزاد کنند هیپوتالاموس تنظیم میشوند.

اپی فیز:

این هورمون در بالای برجستگی های چهار گانه واقع شده است و هورمون ملاتونین ترشح میکند. عملکرد این هورمون در بدن هنوز ناشناخته است. این هورمون در شب به حد اکثر میزان ترشح خود میرسد و در روز به حد اقل آن؛ از همین جهت پیش بینی میشود که این هورمون در تنظیم ریتم شبانه روزی در بدن نقش داشته باشد.

تالاموس:

تالاموس به تعداد دو عدد و در وسط مغز قرار دارد. اغلب اطلاعات حسی در تالاموس ها گرد هم جمع میشوند و پس از پردازش اولیه، به قسمت مربوط به خود در قشر مخ ارسال میشود.

سامانه لیمبیک:

این سامانه مسئول درک حس خشم، ترس و لذت میباشد . قسمتی از این سامانه ،هیپوکامپ نام دارد.

هیپوکامپ در تبدیل حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت تاثیر گذار است. به همین دلیل افرادی که هیپوکامپشون آسیب دیده نمیتوانند حافظه خوبی داشته باشند. چنین افرادی در بیاد آوردن خاطرات قبلی خود دچار مشکل نیستند ولی خاطره جدید را نمیتوانند به خوبی حفظ کنند.

سخن پایانی

ما در این مقاله قصد داشتیم شما را با یکی از عجایب خلقت، یعنی مغز آشنا کنیم. امیدواریم که توانسته باشیم سوالات شما در مورد مغز را جواب داده باشیم. از این که ما را تا آخر مقاله دنبال کردید صمیمانه سپاس گذاریم…