روانشناسی نوجوان امروزه موضوع بسیار حائز اهمیت است که کمتر به آن پرداخته شده است. نیاز جامعه به آگاهی والدین از وضعیت فرزندان در دوران بلوغ و نوجوانی با گسترش فضای مجازی بیش از پیش حس میشود.  نوجوانان باید بتوانند این دوره بسیار حساس از زندگی خود را که هویت و جایگاه اجتماعی آنها را شکل میدهد به خوبی و با کمترین آسیب روحی و روانی سپری کنند. در این سن نوجوان با در دو زمینه روحانی و جسمانی دچار تغییرات چشم گیری میگردد. اگر با کمک فردی آگاه به مسیر درست سوق داده نشود مشکلات بزرگی را برای نوجوان در پی خواهد داشت.

نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد روانشناسی نوجوانان در این دوره بسیار حیاتی است و حضور رواشناس و استفاده از منابع معتبر و علمی برای والدین و فرزندان میتواند کمک بزرگی به آنها باشد. روانشناس نوجوان با شناخت و ریشه یابی مشکلات و چالش هایی که نوجوان با آنها دست و پنجه نرم میکند میتواند همراه بسیار خوبی برای آنها در این دوره باشد.

 

تغییرات روحی روانی نوجوان

شکل گیری هویت فردی:

با ورود به دوره نوجوانی فرد به دنبال شناخت خود و هویت اجتماعی اش است. او میخواهد جایگاه خود را در اجتماع بیابد. نیاز به استقلال فردی در نوجوان میتواند باعث به وجود آمدن مشکلاتی بین نوجوان و والدین شود . والدین با گمان بر اینکه بین آنها و فرزندان شکاف به وجود آمده، ممکن است با رفتار نادرست و نااگاهانه باعث افزایش این فاصله و بروز مشکلات روحی در فرزندشان شوند.
نوجوانان با خیال پردازی میل به تغییر شرایظ کنونی و زندگی در رویا هایشان دارند. این رویا پردازی اگر در مسیر درستی هدایت نشود میتواند مضر باشد و باعث احساس نارضایتی و ناکافی بودن در نوجوان شود. مشورت با روانشناس نوجوان میتواند با شناخت استعداد ها و توانایی های فرد، سوق دادن خیال پردازی های نوجوان در مسیر درست از آسیب های پیش رو جلوگیری کند و باعث افزایش آگاهی والدین نسبت به این موضوع و ایجاد صمیمیت میان آنها شود.

تغییرات عاطفی:

 تغییرات عاطفی نواجوانان در سنین مختلفی رخ میدهد. احساس نیاز به محبت و نیاز های عاطفی در نوجوان به خصوص از جانب جنس مخالف امری بدیهی است. میتواند خطرات بزرگی را برای وی به همراه داشته باشد. در این سن نوجوانان در صورت عدم وجود آگاهی کافی و یا ترس از صحبت و مشورت در مورد عواطف خود میتوانند به سمت روابط مسموم و مضر عاطفی سوق داده شوند. این روابط عاطفی آسیب های روحی روانی بسیاری را میتواند در پی داشته باشد. همچنین منجر به افسردگی های حاد در آنها شود.
ایجاد احساس تنهایی و درک نشدن از سوی خانواده میتواند این حالت را ذر آنها تشدید و به روابط دوستانه مضر و یا حتی روابط عاطفی با افراد اشتباهی شود. روابط عاطفی در صورتی که در زمان مناسب خود و عقلانی صورت نگیرند میتوانند آسیب های جبران ناپذیری برای نوجوانان به همراه داشته باشند. با داشتن اطلاعات کافی و شناخت روانشناسی نوجوان میتوان از این آسیب ها جلوگیری کرد.

تغییرات جنسی و جسمانی در نوجوان

بلوغ و تغییرات جسمی:

 بلوغ در سنین متفاوتی در نوجوانان رخ میدهد .  ترشح هورمون های بلوغ باعث به وجود آمدن تغییرات جسمانی در نوجوانان میشود. تغییرات جسمانی مانند افزایش قد،تغییرات ظاهری و … میتواند تاثیر به سزایی در اعتماد به نفس نوجوانان داشته باشد. با توجه به روانشناسی نوجوانان میتوان فهمید برای بعضی از نوجوانان میتواند باعث کاهش اعتماد به نفس و ترس از پدیدار شدن در حامعه و گروه همسالان را در پی داشته باشد. برای برخی دیگر افزایش اعتماد به نفس میل به حضور در جامعه و رسیدگی بیشتر به ظاهر خود را در پی دارد.
بدیهی است که افزایش اعتماد به نفس هم اگر کاذب و افراطی باشد میتواند آسیب هایی را به دنبال داشته باشد. تغییرات اعتماد به نفس در نوجوان با حضور آنها در اجتماع و شکل گیری هویت آنها ارتباط زیادی دارد. از این سو مسئله بسیار مهمی تلقی میشود و باید با کمک و راهنمایی افراد مطلع همراه شود. نوجوانان با اعتماد به نفس کم با میل به گوشه گیری و دوری از همسالان  و افراط در مسائل ظاهری خود با مشکلات روحی مواجه میشوند.

بلوغ جنسی:

ترشح هرمون های بلوغ در سنین نوجوانی باعث تغییر رفتار های جنسی در نواجوانان میشود. اغلب بروز این اتفاق باعث جذب بیشتر فرد به جنس مخالف و تغییرات خلق و خو از جمله کنجکاوی های جنسی میشود.در نتیجه خطراتی در مسیر نوجوانان در این سن قرار خواهد گرفت که میتواند اثرات بسیار مخربی بر زندگی نوجوان داشته باشد.در این دوران نوجوان باید از تغییرات متحمل بدنش آگاه و مطلع باشد تا بتواند تصمیمات عاقلانه ای بگیرد. والدین باید یا اطلاع از زوانشناسی نوجوان در این دوره در کنار فرزند خود باشند، و راجع به تغییراتی جسمانی اش با او صحبت کنند. بهترین کار در این دوران عدم سرکوب و ایجاد احساس ترس و تهدید در نوجوان و احساس همدلی و همدردی است تا او بتواند این دوران طلایی زندگی خود را با کمترین آسیب و به بهترین نحو سپری کند.

اهمیت تغذیه:

تغذیه برای افراذ در سنین رشد اهمیت بسیار بالایی دارد. در سنین نوجوانی که بلوغ در نوجوان اتفاق میفتد رشد جسمی سریع تر و بدن نیازمند دریافت بسیاری از مواد مغذی و املاح معدنی است. اگر موارد مورد نیاز برای رشد نوجوان در برنامه غذایی او نباشد و یا مصرف مواد غذایی مضر در رژیم غذایی او زیاد باشد ، به دنبال آن مشکلاتی از جمله اضافه وزن، کمبود انرژي و بی حالی، عدم تمرکز و از این قبیل مسائل را به دنبال خواهد داشت.
با توجه به روانشناسی نوجوانان افزایش وزن و به دنبال آن مقایسه و حتی مورد تمسخر قرار گرفتن در گروه همسالان باعث کاهش اعتماد به نفس و گوشه گیری در نوجوان میشود. همچنین کمبود ویتامین ها و املاخ معدنی باعث بروز اختلال های زیادی از جمله خستگی بیش از حد و بی رمقی در نوجوان میشود. در این سن نوجوان سرشار از انرژی نیازمند تغذیه سالم و غنی از مواد مغذی مورد نیاز بدن است. روانشناسان در تلاشند تا با بهبود نگرش نوجوانان به ریم های غذایی آنها دیدگاهشان را نسبت به تغذیه خود تغییر دهند.

 

اهمیت ویژه تحصیلات

شناخت علایق و مهارت ها:

در این دوره حیاتی نوجوانان باید تصمیمات مهمی برای آینده خود بگیرند و مسیر تحصیلی و کاری زندگی خود را انتخاب کنند. مهم ترین عامل برای این تصمیم گیری شناخت درست علایق، استعداد ها و مهارت هاست. وجود تبلیغات غلط و شایعه های گسترده در مسیر تحصیل و کنکور نوجوان را سرگشته و گمراه و در تصمیم گیری مردد میسازد. اشتیاق روز افزون نوجوانان برای تحصیل در رشته های پر طرفدار مانند رشته های علوم پزشکی که امروزه در ایران بسیار پر متقاضی هستند ممکن است باعث تصمیم گیری های غلط و در بعضی موارد جبران ناپذیر برای مسیر تحصیلی و شغلی آنها باشد.
در بسیاری از موارد دیده شده بعد از ورود به دانشگاه و آغاز تحصیل متوجه عدم علاقه به رشته انتخابی یا ناتوانی در آن میشوند. آنها با حسرت سال های از دست رفته و افسوس بسیار از تحصیل در رشته خود منصرف میشوند و برخی حتی به طور کامل ترک تحصیل میکنند!
برای جلوگیری از این اتفاقات ناگوار باید ابتدا علایق و مهارت های نوجوان به طور تخصصی شناسایی و سپس اقدام به تصمیم گیری در حوزه تحصیل کرد. دیگر اتفاق نا گوار که امروزه بسیار شاهد آن هستیم مخالفت والدین با رشته ها و حوزه های مود علاقه فرزندشان و جلوگیری از قدم نهادن در آن مسیر است. برخی والدین خود برای فرزندشان انتخاب هایی میکنند که ممکن است باب میل او نباشد اما به گمان دلسوزی مانع مخالفت وی میشوند. این عمل باعث بروز کج خلقی هایی در فرزندشان این است. بهترین کار این است با راهنمایی آگاهانه و شناخت درست علایق نوجوان را در مسیر تحصیلی و آینده اش یاری کنند و مانع دنباله روی وی از علایقش نشوند.

همچنین برای شناخت این مهارت ها و استعداد یابی فرزند خود به وبلاگ استعداد یابی ما مراجعه کنید.

 

برنامه ریزی:

 دیگر عامل بسیار مهم در این مسیر برنامه ریزی درست و هدفمند است. پس از انتخاب هدف در مسیر تحصیلی یا حتی حوزه های دیگر باید به درستی در این مسیر قدم نهاد تا آنچه مورد انتظار نوجوان و والدین اوست محقق گردد. برنامه ریزی باید درست و اصولی و مورد تایید مراجع معتبر علمی و مشاوران باشد تا بتواند مسیر موفقیت نوجوان را هموار سازد.
به این منظور باید با تحقیق و انتخاب درست بتوان بهترین روش برنامه ریزی را برای نوحوان برگزید. برنامه ریزی اگر با الگو های غلط همراه باشد باعث بروز خستگی و دلزدگی در نوجوان میشود. به طوری که شور و انگیزه خود را برای ادامه از دست داده و با سرخوردگی از هدف دور میشوند. برنامه ریزی غلط همچنین باعث بروز پسرفت و کاهش اعتماد به نفس در نوجوان میشود و وی بر این گمان میرود که بروز این پسرفت ها معلول از توانایی کم و عدم وجود استعداد و مهارت های لازم در اوست.
او خود را در حایگاه پایین تر نسبت به همسالان خود دیده و از آنها دور میشوند. با گوشه گیری روز به روز بیشتر از هدف خود دور میشود. برنامه ریزی درست و پیگیری های متناوب با حضور و راهنمایی مشاور و پشتیبان آگاه و با تجربه میتواند از بروز مشکلات از این قبیل جلوگیری و باعث رشد روز افزون و صعودی نوجوان و افزایش اعتماد به نفس و انگیزه در او شود.

 شبکه های اجتماعی:

امروزه شبکات اجتماعی از محبوب ترین روش های برقراری ارتباط در تمامی سنین به خصوص نوجوانان است. بدیهی است فضای مجازی میتواند مانند هر چیز دیگری اثرات مفید یا مضری ذاشته باشد که به میزان دانش کاربر و طریقه استفاده از آن بستگی دارد. حضور روز افرون افراد سود جو و سوء استفاده آنها خطراتی را برای کاربران به ویژه سنین نوجوان به وجود آورده است. هشیاری کامل لازمه هر فردی است که وارد شبکه هاری اجتماعی شده و با دیگران ارتباط برقرار میکند تا مورد سوء استفاده سود حویان قرار نگیرد.

 

اثرات مثبت:

فضای مجازی فواید زیادی را نیز به دنبال خود به زندگی افراد بخشیده است. ارتباط بسیار سریع و راحت با دوستان و آشنایان باعث استحکام روابط و حفظ صمیمیت گردیده است. گسترس روز افزون و گسترده و مبادله مقادیر زیادی از اطلاعات در ثانیه بیانگر این موضوع است. در نوجوانان نیز این قضیه بیش از هر فرد دیگری حائز اهمیت واقع شده است. بستری برای آنها و دوستانشان ایجاد شده تا بتوانند در هر ساعت از یکدیگر با خبر باشند و باهم تعمل مؤثری داشته باشد. آنها یکدیگر را در جریان اتفاقات رومره میگذارند، درس میخوانند و از هم صحبتی و شنیده شدن لذت میبرند.
همچنین امکان یادگیری بسیاری از مهارت ها مانند نقاشی و طراحی ، موسیقی ، ورزش ، خوزه های تحصیلی و بسیاری موارد دیگر به صورت آنلاین بستر یادگیری را برای آنها فراهم شده است.آنها میتوانند در کمترین زمان بتوانند موضوعات مورد علاقه خود را دنبال کنند و از یادگیری آنها لذت ببرند. همچنین میتوانند به صورت گروهی با دوستان خود به فعالیت های جمعی و با یکدیگر به رقابت بپردازند.

اثرات منفی:

در کنار فواید متعدد، فضای مجازی مضرات و خطرات زیادی را هم برای افراد به دنبال دارد. شرکت های و برند های بزرگ مد و فشن افراط و مصرف گرایی را ترویج میدهند. آنها رقابت در خرید اجناس فراگیر و رایج شده را بین مردم ایجاد و آنها را به خرید ترغیب میکنند. در بازار جهانی از فلوئنسر ها، بلاگر ها و سایر افراد مشهور برای تبلیغ و گسترش سبک زندگی دلخواه خود استفاده میکنند. افراد زیادی را در شبکه های اجتماعی تحت تأثیر خود قرار داده و به سمت سوی دلخواه میکشانند.
اهمیت این موضوع در نوجوانان بیشتر از سایر رده های سنی است. زیرا با توجه به روانشناسی نوجوان تأثیر پذیری آنها در مقابل این گونه تبلیغات و زرق و برق زندگی افراد مشهور در شبکه های اجتماعی بسیار بیشتر از سایر سنین افراد است. آنها با رقابت با همسالان خود و دنباله روی از اینگونه سبک زندگی وارد چرخه ای میشوند که هیچگاه به پایان نرسیده و روز به روز با معرفی سبک های جدید بیشتر افراد را در باتلاق خود غرق میکند.
اینگونه افراط آسیب مهیبی بر زندگی نوجوان وارد میکند. تصویر های دروغین که نشان دهنده افرادی شاد با زندگی بی نقص است باعث کاهش اعتماد به نفس در نوجوان و احساس نارضایتی آنها از خود و زندگیشان میشود. همچنین وجود افراد سودجو که قصد سو استفاده از نوجوانان را به طرق مختلف دارند از جمله دام هایی بر سر راه نوجوانان در فضای اجتماعی است.

رفتار آگاهانه:

میدانیم که در هر مسئله و برای استفاده از هر چیزی نیازمند وجود آگاهی و اطلاعات کافی هستیم. رفتار آگاهانه در استفاده از شبکه های اجتماعی و اینترنت میتواند خطرات و دام ها موجود بر سر راه ما را از میان بردارد. به ما کمک میکند تا از فواید آن بهره مند شده، از مضرات آن دوری کنیم.
والدین میتوانند کمک بسزایی در یادگیری طریقه استفاده از اینترنت و فضای مجازی به فرزندان خود به ویژه در سنین نوجوانی داشته باشند. راهنمایی مؤثر و دوستانه والدین به فرزند نوجوانشان و بکارگیری گفت و گو های سازنده با آنها باید در دستور کار قرار گیرد. این عمل از کشیده شدن آنها به مسیر های غلط جلوگیری میکند. موجب رفتار درست هشیارانه آنها در فضای مجازی خواهد شد.
با اطلاع از روانشناسی نوجوانان با تعیین حد و مرز ها ،ایجاد فضای شاد و مفرح و تفریح های خانوادگی، تشویق نوجوان به فعالیت های فیزیکی و فراهم آوردن بستر ها و شرکت در کلاس ها برای یادگیری مهارت های جدید، معرفی فضاهای یادگیری و مهیج آنلاین و … از جمله راه های هستند که والدین میتوانند برای فرزند نوجوان خود به کار گیرند. همچنین تشویق نوجوان به صحبت بدون ترس و با آرامش در ارتباط ما مشکلات به وجود آمده برای او لازم است. این کار در حوزه شبکه های اجتماعی نیز موضوعی بسیار حیاتی است.

نتیجه کلی

موارد بسیار مهم و کلی در روانشناسی نوجوان وجود دارد که اصلی ترین آنها آگاهی نوجوان و والدین اوست. از طریق منابع معتبر مربوط به روانشناسی نوجوان و علمی و مشاوره با افراد با تجربه و ماهر میسر است. امروزه جامعه نیاز دارد تا والدین و فرزندان روش های سنتی را کنار بگذارد. همچنین با روش های مدرن امروزی و بادرک بهتر یکدیگر و شناخت کافی بتوانند عملکرد بهتری داشته باشد. دنباله رو بهترین راه های رسیدن به رشد و موفقیت باشند.  استفاده از روش های علمی معتبر و حاصل تحقیق و تلاش سالیان سال روانشناسان و محققان در حوزه روان شناسی نوجوان امری مهم است. میتواند در آینده از آنها افراد موفق و نیرویی مفید ،مؤثر و سازنده برای جامعه خود بسازد.