آیا تا به حال با وسله چرتکه کار کرده اید؟ به نظر شما چرا همچنان از این وسیله قدیمی استفاده میشود؟ استفاده از آن چه مزایایی دارد؟ تاریخچه آن چیست؟ این ها سوالاتی هستند که ممکن است ذهن شما و یا هرکس دیگری را درگیر کرده باشد. ما در این مطلب قصد داریم شما با ویژگی ها و کلیات چرتکه آشنا کنیم. از این که ما را با نگاه گرمتان همراهی میکنید، صمیمانه سپاسگذاریم…

تاریخچه استفاده از چرتکه:

چرتکه نخستین و پیشرفته ترین سامانه شناخته شده تا 2000 سال قبل است. این وسیله حدود2300 الی 2700 سال پیش از میلاد مسیح، نخستین چرتکه به دست تمدن های خاوز نزدیک و چین ساخته و مورد استفاده قرار گرفته است.

در ایران نیز در طول حکومت هخامنشی ها ( حدود 600 سال قبل از میلاد مسیح ) برای اولین بار از چرتکه استفاده کرده اند. در طول حکومت سلسله اشکانیان و ساسانیان، به گفته پژوهشگران این حوزه ، تاجران و … بسیاری در از منطق ایران از این وسیله پیشرفته استفاده میکرداند. در ادامه به توضیح دقیق تر در این باره میپردازیم…

چرتکه بابلی:

بر طبق اعتقاد قدیمی باستان شناسان بابلی مثل “Carruccio” مردم این شهر از چرتکه های خاصی برای محاسبه اعمال همچون جمع و تفریق و اعمال پیچیده تر مورد استفاده بود. این چرتکه ها در واقع خطوطی بر روی خاک بودند( به صورت نقاشی ).

چرتکه رومی:

طبق اعتقاد پژوهشگران این حوزه، مردم این این منطقه گاهی از سنگ برای محاسبات روزمره خود استفاده میکرند. به این روش “Calculi” گفته میشود. جالب اینجاست که واژه “Calculator” به معنای ماشین حاسب نیز از این واژه گرفته شده است. چرتکه هم اکنون نیز در کشور های غربی، مورد استفاده قرار میگیرد.

چرتکه سوانپان:

این چرتکه در چین باستان مورد استفاده قرار میگرفت و از سیستم 5-2 برای ساخت آن استفاده شده (یعنی دو مهره در بالا و 5 مهره در پایین) که با حرکت دادن مهره ها میتوان محاسبات را انجام داد. این چرتکه همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. چین از قدیم جمعیت بسیاری داشته به همین دلیل میتوان نتیجه گرفت که چرتکه در چین بیشترین استفاده را در قدیم داشت. جالب است بدانید که هر ساله در چین مراسم بزرگی برای محاسبات ذهنی با چرتکه بر گزار میکند.

 

 

چرتکه سوروبان:

بعد ها در حدود سال 1930، چرتکه سوانپان به کشور های کره و ژاپن معرفی گردید که ژاپنی ها با اصلاح این چرتکه چینی، دست به ابداع چرتکه ای با سیستم 4-1 زدند؛ یعنی چهار مهره در قسمت پایینی و 1 مهره در قسمت فوقانی مورد استفاده قرار گرفته است. این چرتکه به دلیل فرمول های بسیار جذابی که برای محاسبات اعداد دارد، محبوبیت بسیار زیاد در سرار این کره خاکی به دست آورد. بیشتر مسابقاتی که به صورت بین المللی برای محاسبات ذهنی با استفاده از چرتکه صورت میگیرد، با استفاده از چرتکه میباشد.

چرتکه سوروبان از قابی تشکیل شده است که در نیمه بالایی آن یک خط موازی با طول قاب قرار دارد. در این قاب سیم های موازی با یکدیگر تعبیه شده که در نیمه پایینی هر سیم 4 مهره و در نیمه بالایی آن 1 مهره قرار گرفته است. هر ستون از این دستگاه از راست به چپ نشان دهنده ارزش های مکانی یکان، دهگان، صدگان و … است.

محاسبات ذهنی با استفاده از چرتکه:

در روش سنتی کار با دستگاه چرتکه تنها از یک دست برای انجام محاسبات استفاده میشد. اما در آموزش های ذهنی کمک گرفت از دو دست برای محاسبات به متقاضیان آموزش داده میشود. آموزش با استفاده از دو دست باعث میشود پیام های عصبی آن هر دو نیکره مغز به کار گرفته شود؛ این گونه هر دو نیمکره مغز تقویت میشود. بر خلاف آموزش هی سنتی که تنها موجب تقویت نیمکره چپ مغز میشود ، در این نوع آموزش با کمک تصور کردن چرتکه باعث به کار افتادن نیمکره راست میشود؛ در عین حال با کمک گرفتن منطق ریاضی باعث تقویت نیمگره چپ خواهد شد. در واقع این نوع آموزش با استفاده از منطق نیمکره چپ و جا به جایی مهره ها به صورت ذهنی با استفاده از نیمکره راست و ترکیب این دو با هم دیگر، باعث افزایش فوق العاده کار کرد نیمکره های راست و چپ مغز میشود.

آموزش دو دستی چرتکه:

در آموزش ذهنی چرتکه، متقاضیان ابتدا آموزش میبینند که چطور باید از این دستگاه استفاده کنند. به تدریج تمرین میکنند که مهره ها را در مغزشان تصور کنند و رفته رفته با نزدیک شدن به پایان آموزش قدرت حافظه آن ها آن ها به قدر افزایش پیدا کرده است که بتوانند همه محاسبات را ذهنی انجام دهند. در چنین آموزشی از تمرکز و تخیل افراد استفاده میشود؛ به همین دلیل این فعالیت را نوعی ورزش اعصاب نیز محسوب میکنند.

انواع چرتکه:

چرتکه تاریخچه ای 2000 ساله دارد از این رو میتوان انتظار داشت که در دوره های مختلف تاریخ انواع مختلف آن موجود بوده باشد. این چرتکه ای که ما یاد گرفتیم با آن کار کنیم از مشهور ترین آن هاست و  با نام  “چرتکه ژاپنی” یا “سوروبان” در بین مردم شناخته شده است. اما انواع مختلف دیگری از چزتکه وجود دارد که ما در این قسمت قصد دارین چند مدل از آن ها را برای شما عزیزان توضیح و شرح بدهیم.

• ملیسا و سگش
• MICKYU
• چوبی
• چوبی طرح ملیسا
• چوبی طرح LEWO
• چوبی ویسنر
• دو منظوره
• چوبی کوه زرد

ملیسا و سگش:

بسیاری معتقداند که این چرتکه بهترین وسیله برای آموزش ریاضی به کودکان است. این وسیله، مدلی سنتی دارد همچنین دارای 100 مهره با رنگ هایی با تم روشن است که داخل یک قاب چوبی قرار گرفته است. هر دسته ده تایی از این مهره ها توسط سیمی دسته بندی شده است که روکش ضخیمی آن را احاطه کرده.

از مزایای استفاده از چنین وسیله ای میتوان به بالا بردن مهارت ریاضی، شمارش و تفکر منطقی در کودکان 3 تا 5 سال اشاره کرد. کودکان با یاد گیری این مهارت، چیز های فراوانی در مورد رنگ و الگو فرا میگیرد.

 

MICKYU:

این چرتکه دارای وزن سبکی است و به قولی چند منظوره است. همچنین این چرتکه دارای یک قاب شمارش و مهره های با تم رنگ روشن است که بر روی یک پایه قرار دارد، است. این چرتکه دارای عدد های چاپ شده 1 تا 10 در بالا و 10 تا 100 در پایین است؛ همچنین دارای حروف A B C و a o e می  باشد که در پایین این علامت ها، نماد های جمع، تفریق، ضرب و تقسیم دیده می شود. کودکان با استفاده از این نوع دستگاه چرتکه میتوانند ریاضیات و همچنین مهرات های حرکتی خود را تقویت کنند.

چنین چرتکه ای به دلیل داشتن وزن سبک و همچنین رنگ های فراوان، طرفداران زیادی دارد. از طرفی این چرتکه قابل حمل در مسافرت نیز هست و تمیز کردن و ضد عفونی کردن بسیار کار راحتی میباشد (این موضوع دارای اهمیت فراوانی است).

چوبی:

این وسیله رنگارنگ همانند اسباب بازی برای کودکان میباشد که دارای مهره های چوبی است. این وسیله باعث میشود کودکان اعداد و نماد های ریاضی را به درستی آموز ببینند. این بازی همچنین باعث تقویت مهارت های حرکتی، مهارت های مرتب سازی، هماهنگی چشم ها، مهارت حل مسئله و … می شود.

چنین چرتکه ای در کودکان 3 الی 4 ساله موجب میشود مهارت شمارش و تعیین توالی را به خوبی فرا بگیرند. همچنین در کودکان 4 الی 6 ساله نیز میتوانند با استفاده از این چرتکه عملیات های ریاضی را فرا بگیرند و حافظه خود را تقویت کنند.

یکی از دلایلی که باعث میشود بیشتر معلم ها، والدین و … ترغیب شوند که این اسباب بازی را برای کودک خود فراهم کنند این است که این چرتکه واقعا کار بزرگی در راستای اشتیاق پیدا کردن کودکان به ریاضی انجام میدهد.

این چرتکه به زیبایی هر چه بیشتر با رنگ ها تزیین شده و دارای دستگیره هایی است که اندازه آن ها به خوبی تنظیم شده است. کودکان میبایستی مهره های رنگی را در مسیر هایی که برای عبور مهره ها تهیه شده است، عبور دهند و در حل مسئله تلاش کنند؛ همچنین با این دستگاه میتوان اعمالی همچون جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را انجام داد.

چوبی طرح ملیسا:

این چرتکه دارای 55 مهره با رنگ ها مختلف و 2 تخته چوب دوطرفه است که این تخته ها قاب تعویض اند. رنگی که مهره ها در هر ستون دارند، در تخته نیز نمایش داده شده است؛ از همین طریق میتوان با استفاده از وسیله،حمع و تفریق را انجام داد.

این چرتکه ظاهری همانند اسباب بازی دارد به همین دلیل موجب میشود کودکان حس خوبی نسبت به آن داسته باشند. این وسیله موجب تقویت مهارت های ریاضی، مهارت های حرکتی، تشخیص رنگ، هاهنگی چشم با دست و الگو در کودک شما میشود. این وسیاه به دلیل ظاهر زیبایی که دارد موجب میشود کاربران از آن خوششان بیاید و سرگرمشان کند.

 

چوبی طرح LEWO:

این نوع از چرتکه دارای قابی عمودی است که ستون های آن به صورت افقی دو قاب را به یک دیگر متصل میکند.در این وسیله 10 ستون وجود دارد که در داخل هر ستون 10 مهره تعبیه شده که به پنج رنگ مختلف است (قرمز، نارنجی، آبی، سبز، زرد). ظاهر  قاب چوبی این وسیله به شکل یک دایناسور سبز رنگ است.

استفاده از این چرتکه مهارت های هماهنگی چشم و دست، تشخیص رنگ، شمارش و مرتب سازی را در کودکان تقویت میکند. دستور عمل و آموزش استفاده از این وسیله روی جعبه خود موجود است. این اسباب بازی چوبی دارای چوبی سبک و مقاوم است.

 

چوبی ویسنر:

چرتکه چوبی طرح ویسنر دارای 100 مهره به رنگ های آبی و قرمز است. ستون های این وسیله از هر دو طرف به یک تخته از جنس چوب متصل است و در ستون حداقل 10 مهره قرار دارد.

کودک شما با استفاده از این چرتکه میتواند مهارت های ساده ریاضی مثل جمع و تفریق و … را به راحتی فرا بگیرد. این چرتکه به دلیل این که اندازه بسیار کوچکی دارد، طرفدارا های زیادی دارد؛ همچنین این چرتکه دارای استحکام کافی برخوردارد است.

 

دو منظوره:

این چرتکه دارای مهره هایی با تم رنگ روشن بر روی قابی از جنس چوب کاج است. در داخل سینی زیر آن، بلوک هایی چوبی وجود دارد که در یک طرف آن نماد ها و اعداد ریاضی نمایش داده شده است و در طرف دیگر حروف الفبا دیده میشود. با استفاده از این وسیله مهارت های حرکتی و همچنین توانایی حل مسئله در کودک شما افزایش میابد.

از قابلیت های این وسیله میتوان به توانایی جدا کرد قسمت چرتکه آن از سینی زیرین اشاره کرد. چنین وسیله ای با استفاده از حافظه تصویری کودک شما موجب فعال شدن نیمکره راست آن شده و همچنین با استفاده از تکنیک های تصویر سازی، آموزش ریاضی را برای کودکان بهتر میکند.

 

چوبی طرح کره زرد:

این چرتکه چوبی به سبک کلاسیک طراحی شده است و دارای یک قاب از جنس چوب و همچنین مهره های قهوه ای رنگ که در 17 ستن قرار گرفته اند، است. جالب است بدانید که این وسیله  همچنان نیز در سراسر جهان توسط بعضی از بازرگانان و تاجران و … مورد استفاده قرار میگیرد. این وسیله جذای به کودکان نیز کمک میکند که به توانند اعمال ریاضی را یاد بگیرند و آن را با استفاده از این وسیله انجام دهند.

این چرتکه بیشتر برای افراد بزرگ سال کارایی دارد؛ زیرا دارای یک دکمهه تنظیم مکانیکی است که با فشردن آن تمامی ستون ها به عدد “صفر” تبدیل میشود.

چرتکه در کودکان:

کودکی مهمترین دوره زندگی هر فردی است. در این دوره از زندگی رشد ذهنی، عاطفی، جسمی، اجتماعی انسان در بالا ترین حد خود قرار میگیرد. درس ریاضی به دلیل پیچیدگی که در ساختار خود دارد، برای بیشتر دانش آموزان و کودکان درسی کسل کننده محسوب میشود؛ ولی اگر با یک روش جذاب، این درس را آموزش ببینند، به آن علاقه و اشتیاق فراوانی پیدا میکنند.

چرتکه همین روش جذاب است. کودکان با استفاده از این وسیله ، رابطه بین اعداد و اعمالی که روی آن ها صورت میگیرد را بهتر درک میکنند. این دستگاه با بکار گیری هوش بصری کودکان و با استفاده از تصویر سازی ذهنی، ریاضیات را به بهترین شکل به کودکان آموزش میشد. استفاده از چنین وسیله ای مزایای بسیار دیگری هم دارد که در ادامه به توضیخ تعداد مختصری از آن میپردازیم.

• افزایش مهرت های حرکتی
• افزایش مهارت محاسبه
• کمک به تمرکز
• افزایش مهارت حل مسئله
• افزایش قدرت حافظه
• هماهنگی ذهن و دست
• کاهش استرس
• افزایش مهارت های تجسمی
• بهبود مبانی یادگیری
• افزایش مهرات تفکر منطقی
• ورزش
• افزایش اعتماد به نفس

افزایش مهارت های حرکتی:

برای کار کردن با چرتکه باید از دستان و انگشتان خود کمک بگیرید. با تمرین و تکرار مداوم حرکت دانه ها در مغز شبیه سازی میشود.  همین علت باعث بالا رفتن کارایی مغز میشود . همچنین شبیه سازی ارگان حسی نیز کمک میکند.

افزایش مهارت محاسبه:

شاید برای شما هم انجام محاسبات ریاضی کار سختی باشد اما دستگاه چرتکه این امکان را فراهم کرده است هر نوع محاسبه ای را به راحتی و در عرض زمان کمتری به جواب برسید.این مرود از مهمترین مزایای آموزش و استفاده از چرتکه، برای کودکان است.

کمک به تمرکز:

عدم تمرکز یکی از مشکلات همه ماست که در طول زندگی با آن سر و کار داریم. باور بسیاری بر این است که افزایش تمرکز در سنین پایین امکان پذیر نیست ولی این باور اشتباه است. دستگاه چرتکه در این زمینه بسیار تاثیر گذار است. تقویت تمرکز یک فرایند تدریجی است. به این منظور اشخاصی که میخواهند تمکزشان را افزایش دهند نبیاد برای این امر عجله داشته باشند. تحقیقات انجام شده در این باره ثابت کرده است که دانش آموزانی که در دوره پیش دبستانی از چرتکه برای یادگیری و محاسبات ریاضی استفاده کرده اند، نسبت به دیگر دانش آموزان، تمکز بیشتری  خواهند داشت.

افزایش مهارت حل مسئله:

افرادی که ریاضی را با استفاده از دستکاه چرتکه اموزش می بینند، به دلیل این که فهم ریاضی رو به صورت بصری درک میکنند، در حل مسئله بهتر از دیگر افراد عمل خواهند کرد؛ زیرا دقیقا متوجه میشنود که سوال چه اطلاعاتی را در اختیار آن ها گذاشته و چه چیزی از آن ها میخواهد. همچنین کودکی که برای انجام محاسبات خود از چرتکه استفاده میکند، به دلیل این که تمرکز بیشتری دارد، در حل مسائل ریاضی کمتر از دیگر افراد دچار بی دقتی و کم توجهی میشود.

افزایش قدرت حافظه:

افرادی که محاسبات ذهنی را با استفاده از چرتکه فرا میگیرند علاوه بر تمکرز زیاد، حافظه قدرتمندی نیز دارا میباشند. این فراد به دلیل کار کردن با مهره های چرتکه باید آن ها را به خاطر بسپارند تا در انجام عملیات های ریاضی دچار اشتباه نشوند. همین علت باعث میشود که به تدریج حافظه این اشخاص بسیار قدرتمند شود. این مهارت نیز همانند افزیش تمرکز، یک فرایند تدریجی میباشد. پس اگر شما در آمئزش چرتکه تازه کار هستید، طبیعی است که گهای وقت ها اعداد و، ترتیب ها و … را فراموش کنید.

هماهنگی ذهن و دست:

هنگامی که کودک شما با دستکاه چرتکه یادگیری ریاضی و محاسبات را آغاز میکند، در واقع با دست خود مهره ها را جا به جا کرده و همزمان در ذهن خود در حال محاسبات ریاضی است. این عمل باعث میشود هماهنگی بین دست و ذهن در کودک افزایش پیدا کند.

کاهش استرس:

شاید تعجب کنید که به شما بگویم که استفاده از چرتکه باعث کاهش استرس و اضطراب میشود. ولی این موضوع حقیقت دارد. تحقیقات در این حوزه ثابت کرده است که استفاده از چرتکه به کاهش استریس و آزاد کردن استرس هاس غیر ضروری کمک میکند. استفاده از چرتکه چند بار در روز باعث از بین رفتن تمامی استرس های شما میشود.

افزیش مهارت تجسمی:

کودکان برای محاسبه سریع و ذهنی اعمال ریاضی با استفاده از چرتکه باید مهره ها و ستون ها را در ذهن خود تجسم کنند به همین دلیل است افرادی که در محاسبات ذهنی با چرتکه مهارت دارند، هنگامی که میخواند حاصل عبارتی را به دست بیاورند،حرکات عجیبی را با دستان خود انجام میدهند. آن ها در واقع با انجام این کار ها دارند صفحه چرتکه را در ذهن خود تجسم میکنند. با استفاده از چرتکه، شما هوش تجسمی خودتان را به قدر افزایش میدهید که قادر باشید تمامی محاسبات روی اعداد را با کمک ذهن خود محاسبه کنید.

بهبود مبانی یادگیری:

یادگیری با استفاده از وسایل و دستگاه ها برای کودکان جذاب تر و راحت تر است. به همین دلیل معلم های دبستان برای آموزش درس ریاضی از ابزار هایی همچون چوب خط و … استفاده میکنند. از همین جهت کودکانی که مبانی ریاضی و محاسبات را با استفاده از چرتکه آموزش میبینند، خیلی سریع تر و با کیفیت بیشتری باحث را یادمیگیرند زیرا آن ها با استفاده از چرتکه مفهوم ریاضی را درک کرده اند.

افزایش تفکر منطقی:

در شرایطی که کودکان قصد دارند حاصلی را با استفاده از دستگاه چرتکه محاسبه کنند، درواقع دارد از نیمکره چپ مغز خود کار میکشد. همان طور که میدانید نیمکره چپ مغز انسان ها در تجزیه و تفسیر منطق، استدلال، ریاضی و … اختصاصی است. هنگامی که کودک در حال انجام محاسبه است، نیمکره چپ مغز او فعال تر شده در نتیجه بیشتر رشد خواهد کرد. از این رو فرد در شرایط دیگر نیز منطقی تر عمل خواهد کرد.

ورزش:

شاید برای برای شما جالب باشد که بدانید استفاده از چرتکه در بهتر شدن ورزش موثر است. همان طور که در قبل تر اشاره کردیم استفاده از چرتکه موجب افزایش تمرکز میشود. اگر شما در ورزش هایی مثل بوکس، فوتبال، پینگ پنگ و … تمرکز کافی را داشته باشید، بهتر میتوانید حرکات حریف خود را تجزیه و تحلیل کنید و در نتیجه بین حرکات او الگویی میابید و حرکات او را بهتر پیشبینی خواهید کرد. در نتیجه در آم ورزش بهتر عمل میکنید

اعتماد به نفس:

تحقیقات ثابت کرده است که یادگیری ریاضی در کودکان موجب افزایش اعتماد به نفس میشود. همانگونه که با یادگیری ریاضی اعتماد به نفس افزایش پیدا میکند، با یاد گیری چرتکه نیز به همین معقوله دستیابی پیدا میکنید. ایم موضوع اثر محیطی نیز دارد. برای مثال شما هنگامی که در بین دوستان خود میتوانید حاصل ضرب دو عدد چند رقمی رو به صورت ذهنی حساب کنید، نسبت به آنها احساس با هوش تر بودن میکنید و این خود باعث افزایش اعتماد به نفس میشود.

سخن پایانی:

آموزش چرتکه در هر سنی موجب فعال شدن نیمکره های مغز شما میشود ولی هر چه این آموزش در سن پایین تری صورت بگیرد تاثیر بیشتری خواهد داشت. دلیل این موضوع این است که در کودکی ذهن ما انعطاف پذیری بیشتری نسبت به یادگیری مطالب دارد و اثرات یادگیری آن زودتر بروز پیدا خواهد کرد. ما در این مطلب قصد داشتیم به برسی و توضیح تاریخچه چرتکه، انواع آن و مزیت های یادگیری آن بپردازیم. از این که ما را در این مطلب همراهی کردید سپاس گذاریم.