آشنایی با شخصیت شناسی

شخصیت شناسی یا روان شناسی شخصیت یکی از شاخه های پرکاربرد و محبوب علم روانشناسی است که برای شناخت شخصیت افراد استفاده می شود.برای بررسی این مفهوم ابتدا به تعریف شخصیت میپردازیم.

شخصیت چیست؟

این اصطلاح در زبان انگلیسی personality نامیده می شود که از ریشه پرسونا است. پرسونا به ماسک هایی گفته می شد که در تئاتر ها برای بازی کردن به جای نقش های مختلف استفاده می شد.

در ابتدایی ترین تعریف، شخصیت به معنای الگویی از افکار و رفتار هاست که از درون فرد نشات میگیرد و هر انسان را منحصر به فرد می کند. و هچنین شامل الگویی از رفتار و نگرش های اجتماعی است که بر دیدگاه ما نسبت به خود و دیگران تاثیر میگذارد.

شخصیت شناسی چیست؟

روانشناسان و محققان همواره با روش های گوناگون به بررسی هایی درباره شخصیت انسان پرداخته اند که با استفاده از نظریه هایی که از این طرق بدست آورده اند، به بررسی شخصیت افراد میپردازند.

شخصیت شناسی به روان شناس این امکان را می دهد که واکنش افراد را در موقعیت های خاص پیش بینی کند و همچنین اطلاعات شخصیتی فرد را بدست آورد.مدل های گوناگونی برای تحقیق در شخصیت شناسی وجود دارد که در زیر آورده ایم:

تحقیقات آزمایشی: در این مورد روان شناسی متغیر هایی را کنترل و دست کاری می کند تا به نتیجه ای برسد. اما در این روش تحقیقات تجربی مانند احساسات بسیار دشوار است.

مطالعات موردی: در این روش روان شناس تحقیقات عمیقی بر روی فرد انجام می دهد و اطلاعاتی را بدست می آورد. ضعف این روش هم این است که همه چیز متغیر و به تفسیر محقق بستگی دارد.

تحقیقات بالینی: در این روش با استفاده از مطالعه بر روی بیماران و پروسه درمان آنها به اطلاعات دلخواه می رسند که اکثر تحقیقات در این حوزه با استفاده از این روش انجام می گیرد.

نظریه های افراد مشهور

شخصیت شناسی بر پایه نظریه های مشهور اندیشمندان شکل گرفته است که این نظریه ها با ۵ رویکرد بررسی شده اند:

• نظریه های بیولوژیکی: این نظریه اصل تعیین شخصیت را ژنتیک می داند و تحقیقات هم نشان داده است که ژنتیک در شخصیت اثر دارد. یکی از روش های مطالعه در این نظریه هم تحقیق بر روی دوقلو ها است که بررسی می کند که کدام ویژگی به ژنتیک مربوط است و کدام ویژگی ها را عوامل محیطی رقم می زند.
• نظریه های رفتاری: طبق این نظریه شخصیت فرد نتیجه تعامل او با محیط است و شرطی سازی( عکس العمل های رفتاری قابل پیش بینی) از طریق تعامل با محیط شکل می گیرد و در آخر شخصیت را می سازد.
• نظریه های روان پویایی: این نظریه بر تاثیر ذهن ناخودآگاه و تجربیات دوران کودکی تاکید دارد.
• نظریه های انسان گرایی: نظریه های انسان گرایی بر اهمیت اراده و تجربه فردی تاکید دارند. این نوع نظریه بر مفهوم خودشکافی اشاره می کند. خودشکافی لازمه ی رشد شخصیت و در ادامه باعث ایجاد رفتار می شود.
• نظریه های صفات: از مهم ترین موضوعات روانشناسی، صفات شخصیتی است.
  از مهمترین نظریه های صفت، نظریه سه بعدی آیزنک و نظریه ۵ بعدی بودن شخصیت است. آیزنک اعتقاد داشت که شخصیت در سه بعد برون گرایی، روان رنجوری و روان پریشی تشکیل می شود. در ادامه محققان دیگر این نظریه را به پنج بعد ارتقا دادند که وظیفه شناسی و گشودگی(پذیرش تجربه جدید) را به بعد های قبلی اضافه کرده بودند.
  افراد مشهور زیادی هم در این باره نظریه هایی ارائه داده اند از جمله زیگموند فروید، آیزنک، آبراهام مزلو و…
  در ادامه به نظریه مهم آیزنک می پردازیم.

نظریه آیزنک

آیزنک که ژنتیک را بسیار موثر در ویژگی های شخصیتی می دانست، با تحقیقات دریافت که شخصیت را می توان در دو بعد نشان داد:

(برون گرایی و درونگرایی) و (روان رنجوری و ثبات)

طبق این نظریه افراد برنگرا افراد پر شور، فعال و خوش بین هستند که احساسات خود را به راحتی بروز می دهند و در مقابل افراد برونگرا بسیار محافظه کار و ساکت هستند و از بروز احساسات خود جلوگیری می کنند.

از طرفی در بعد روان رنجوری همه چیز با استفاده از واکنش های عصبی افراد بررسی می شود. افرادی که دارای ثبات هستند در مواقع خاص احساسات خود را به خوبی کنترل میکنند و آرامش خود را حفظ می کنند ولی افرادی که دچار روان رنجوری هستند شخصیت ناپایداری دارند و در مواقع خاص به شدت استرس گرفته و دچار ترس می شوند. بعد از تحقیقات دیگر، آیزنک بعد دیگری به این دو بعد اضافه کرد به نام روان پریشی.افرادی که دارای روان پریشی هستند بسیار پرخاشگر و تنها هستند.

تیپ شخصیتی

اصطلاح “تیپ شخصیتی” به شیوه‌ای اشاره دارد که برای توصیف و طبقه‌بندی ویژگی‌ها، رفتارها، الگوها و تمایلات شخصیتی افراد استفاده می‌شود. یکی از مدل‌های معروف برای تیپ شخصیتی، مدل MBTI (مایرز-بریگز تیپ شخصیتی) است که بر اساس نظریه‌های کارل یونگ توسعه یافته است. این مدل افراد را بر اساس چهار بُعد اساسی شخصیتی طبقه‌بندی می‌کند که عبارتند از:

۱. جهت‌گیری خارجی یا داخلی (Extraversion یا Introversion):

افراد بر اساس این بُعد به دو دسته خارج‌گرا یا داخل‌گرا تقسیم می‌شوند. خارج‌گراها در تعامل با محیط خارجی انرژی می‌گیرند و به بیرون متمایل هستند، در حالی که داخل‌گراها در تعامل با خود و اندیشه‌های داخلی خود انرژی می‌گیرند و به داخل متمایل هستند.

۲. دریافت اطلاعات (Sensing یا Intuition):

این بُعد بیانگر نحوه دریافت و فرآوری اطلاعات است. افراد در این بُعد به دو دسته حسی (Sensing) و بینایی (Intuition) تقسیم می‌شوند. حسی‌ها اطلاعات را بر اساس تجربه‌های حسی و واقعیت‌های ملموس دریافت می‌کنند، در حالی که بینایی‌ها به دنبال الگوها و ارتباطات مخفی در اطلاعات هستند و به طرز خلاقانه و بصیرتی دریافت می‌کنند.

۳. تصمیم‌گیری تحلیلی یا قضاوتی (Thinking یا Feeling):

این بُعد نشان می‌دهد که فرد در تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی‌ها از منطق و دلایل منطقی استفاده می‌کند یا از ارزش‌ها، احساسات و نیازهای شخصی برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کند. تحلیلگرها (Thinkers) در تصمیم‌گیری‌ها به منطق و اصول منطقی توجه می‌کنند، در حالی که قضاوتگرها (Feelers) در تصمیم‌گیری‌ها به ارزش‌ها، احساسات و انطباق با محیط توجه می‌کنند.

۴. نحوه برخورد با جهان خارجی (Judging یا Perceiving):

این بُعد نشان می‌دهد که افراد ترجیح می‌دهند جهان را به صورتیپ شخصیتی بر اساس مدل MBTI (مایرز-بریگز تیپ شخصیتی):

– تیپ خارج‌گرا (Extraversion): فردی که انرژی خود را از تعامل با محیط خارجی به دست می‌آورد. او تمایل دارد در گروه‌ها فعالیت کند و به ارتباط با دیگران علاقه دارد.

– تیپ داخل‌گرا (Introversion): فردی که انرژی خود را از داخل خود و اندیشه‌های داخلی به دست می‌آورد. او تمایل دارد وقت خود را به تنهایی بگذراند و به فعالیت‌های خود متمرکز شود.

– تیپ حسی (Sensing): فردی که اطلاعات را بر اساس تجربه‌های حسی و واقعیت‌های ملموس دریافت می‌کند. او به جزئیات و وقایع فعلی توجه می‌کند و از تجربه‌های قبلی خود برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کند.

– تیپ بینایی (Intuition): فردی که به دنبال الگوها و ارتباطات مخفی در اطلاعات است. او به طرز خلاقانه به مسائل نگاه می‌کند و به طور بصیرتی می‌تواند اطلاعات را درک کند.

– تیپ تحلیلگر (Thinking): فردی که در تصمیم‌گیری‌ها از منطق و دلایل منطقی استفاده می‌کند. او به طرز منطقی و تحلیلی به مسائل نگاه می‌کند و از قوانین و اصول منطقی برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کند.

– تیپ قضاوتگر (Feeling): فردی که در تصمیم‌گیری‌ها از ارزش‌ها، احساسات و نیازهای شخصی استفاده می‌کند. او به ارتباطات انسانی و احساسات دیگران توجه می‌کند و در تصمیم‌گیری‌ها به نیازهای انسانی و انطباق با محیط توجه می‌کند.

– تیپ قضاوت‌گر (Judging): فردی که ترجیح می‌دهد جهان را به صورت مرتب و تنظیم شده تجربه کند. او تمایل دارد برنامه‌ریزی کند، تصمیمات قطعی بگیرد و مسیر مشخصی را پیش بگیرد.

– تیپ ادراک‌گر (Perceiving): فردی که ترجیح می‌دهد جهان را به صورت انعطاف‌پذیر و باز بشناسد. او تمایل دارد گزینه‌ها را باز نگه دارد، اطلاعات جدید را جذب کند و تصمیمات را به تعویق بیندازد.

تست های شخصیت شناسی

هنگامی که به دنبال تست‌های شخصیت شناسی هستید، می‌توانید از مجموعه‌ای از تست‌ها استفاده کنید که به شما کمک می‌کند تیپ شخصیتی خود را بهتر بشناسید. در زیر، چندین تست شخصیت شناسی معروف را برای شما معرفی می‌کنم:

۱. MBTI (مایرز-بریگز تیپ شخصیتی):

این تست بر اساس نظریه‌های کارل یونگ توسعه یافته است و به شما کمک می‌کند تا در چهار بُعد اساسی شخصیتی (جهت‌گیری خارجی/داخلی، دریافت اطلاعات، تصمیم‌گیری تحلیلی/قضاوتی، نحوه برخورد با جهان خارجی) خود تعیین کنید.

۲. Big Five (پنج عامل بزرگ):

این تست بر پایه پنج ویژگی اساسی شخصیتی شامل نوروتیسیسم (احساسات منفی/مثبت)، خشونت (تحمل استرس)، همبستگی (روابط اجتماعی)، سازگاری (تطابق با قوانین و اصول) و روشن‌بینی (افراد بازتابگر و خلاق) ساخته شده است.

۳. Enneagram (انیاگرام):

این تست بر اساس یک نظریه قدیمی ولی معروف است که بر تقسیم بندی افراد به ۹ نوع شخصیتی متمرکز است. هر نوع شخصیتی شامل الگوهای رفتاری، انگیزه‌ها، تمایلات و نقاط قوت و ضعف خاص خود است.

۴. DISC:

این تست بر اساس چهار عامل اساسی شامل تعامل (ترجیحات اجتماعی)، شناخت (ترجیحات اطلاعاتی)، تصمیم‌گیری (ترجیحات تصمیم‌گیری) و تطبیق (ترجیحات سازگاری) ساخته شده است.

۵. Hogwarts House Sorting Quiz (تست مرتبط با دنیای هری پاتر):

این تست مرتبط با دنیای خیالی هری پاتر است و به شما کمک می‌کند تا به یکی از چهار خانه معروف هاگوارتس (گریفیندور، پوف‌پاف، راونکلات یا سلیترین) تعلق دارید.

این تست‌ها تنها چند نمونه از تست‌های شخصیت شناسی هستند و در اینترنت و منابع مختلف می‌توانید تست‌های دیگری را نیز پیدا کنید. مهم‌ترین نکته این است که تست‌های شخصیتی به عنوان یک ابزار مفید برای خودشناسی می‌توانندمفید باشند، اما آن‌ها نباید به تنهایی برای تشخیص دقیق و کامل شخصیت شما در نظر گرفته شوند. شخصیت انسان‌ها پیچیده و چندبعدی است و تست‌های شخصیت شناسی تنها یک نمای کلی از شخصیت شما را ارائه می‌دهند. بهتر است از این تست‌ها به عنوان یک نقطه شروع برای خودشناسی استفاده کنید و به بررسی عمیق‌تر و تفصیلی‌تر شخصیت خود بپردازید. همچنین، توجه داشته باشید که شخصیت ممکن است در طول زمان تغییر کند و تست‌های شخصیت شناسی نمی‌توانند به طور کامل این تغییرات را در بر بگیرند.

شخصیت شناسی از روی چهره

بنا بر تحقیقات انجام شده این نتیجه حاصل شده است که افراد مورد آزمایش تا ۶۰% شخصیت افراد را با مشاهده تصویر آنها درست حس زده اند. بنابراین می توان این روش را هم یکی از روش های شخصیت شناسی محسوب کرد.البته که تست های زیادی برای شخصیت شناسی وجود دارد و امروزه تست تیپ های شخصیتی آنلاین هم بسیار مورد توجه قرار گرفته است اما برای اینکه به طور دقیق بتوانید شخصیت خود را بشناسید باید از آزمون های معتبر مانند MBTI استفاده کنید. ممکن است درباره تست هایی در باب شخصیت شناسی از روی اسم، رنگ مو و… شنیده باشید که اینها هیچگونه اساس و منطقی ندارند و صرفا جنبه ی سرگرمی دارند.

اختلالات شخصیتی

امروزه اختلالات شخصیتی را با عنوان اختلالات روانی مزمن میشناسند که رفتار و عملکرد شخص را تحت تاثیر قرار می دهد.اختلال های شخصیتی به سه گروه زیر تقسیم می شوند:

• گروه A: کسانی که دچار اختلال گروه A هستند رفتار عجیب و مشکوکی از خود بروز می دهند. این افراد شامل علائم مختلفی همچون بی اعتمادی به دیگران، منزوی شدن و رفتار و گفتار های عجیب هستند.
• گروه B: این افراد دارای احساسات نامنظم و ناپایداری هستند و دارای شخصیت های ضد اجتماعی، خودشیفته، مرزی و… می باشند.
• گروه C: این گروه شامل افرادی می باشد که مایل به تجربه ترس و اظطراب هستند و دارای شخصیت های وسواسی، اجتنابی و… هستند. برای مطالعه کردن مطالب گوناگون، وبلاگ های بیشتر ما را در سایت مغز برتر مشاهده کنید.